F-gazy i SZWO to kategorie substancji, które mają znaczący wpływ na środowisko i klimat, ponieważ są silnymi gazami cieplarnianymi, przyczyniającymi się do globalnego ocieplenia i degradacji warstwy ozonowej.

F-gazy (fluorowane gazy cieplarniane) to syntetyczne gazy, które mają znacznie silniejszy wpływ na efekt cieplarniany niż naturalne gazy, takie jak dwutlenek węgla (CO₂). Są stosowane w różnych branżach, ale ich emisja stanowi duże zagrożenie dla środowiska, dlatego ich wykorzystanie jest ściśle regulowane w Unii Europejskiej i na świecie. F-gazy to m. in.:

• HFC (hydrofluorowęglowodory) – stosowane w klimatyzacji, chłodnictwie i produkcji pianek,
• PFC (perfluorowęglowodory) – wykorzystywane w elektronice,
• SF₆ (sześciofluorek siarki) – stosowany jako izolator w rozdzielnicach wysokiego napięcia.

SZWO (Substancje Zubożające Warstwę Ozonową) to grupa związków chemicznych, które powodują niszczenie warstwy ozonowej w stratosferze, głównie poprzez rozpad pod wpływem promieniowania UV, co uwalnia chlor i brom niszczące ozon. Najważniejsze SZWO to:

• CFC (chlorofluorowęglowodory) – stosowane dawniej w lodówkach i klimatyzacji,
• HCFC (wodorochlorofluorowęglowodory) – przejściowa grupa SZWO o nieco niższym wpływie na ozon,
• Halony – stosowane w gaśnicach.

Unia Europejska prowadzi działania zmierzające do ograniczenia emisji substancji wpływających negatywnie na warstwę ozonową oraz wywołujące efekt cieplarniany. Zabiegi te polegają na ograniczaniu emisji i wycofywaniu substancji zubożających warstwę ozonową oraz ograniczaniu dostępności czynników chłodniczych z grupy gazów fluorowanych, które są gazami cieplarnianymi.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/573 z dnia 7 lutego 2024 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych, zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937 i uchylające rozporządzenie (UE) nr 517/2014:

• określa zasady ograniczania emisji, stosowania, odzysku, recyklingu regeneracji i  niszczenia fluorowanych gazów cieplarnianych oraz zasady dotyczące powiązanych środków pomocniczych, takich jak certyfikacja i szkolenia, obejmujące bezpieczne postępowanie z fluorowanymi gazami cieplarnianymi i z niefluorowanymi substancjami alternatywnymi;
• ustanawia się warunki dotyczące produkcji, przywozu, wywozu, wprowadzania do obrotu, późniejszych dostaw i stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych i konkretnych produktów i urządzeń, które zawierają fluorowane gazy cieplarniane lub których działanie jest od nich zależne;
• ustanawia się warunki dotyczące szczególnych zastosowań fluorowanych gazów cieplarnianych;
• ustanawia się limity ilościowe dotyczące wprowadzania do obrotu wodorofluorowęglowodorów;
• ustanawia się przepisy dotyczące sprawozdawczości.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/590 z dnia 7 lutego 2024 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1005/2009 ustanawia przepisy dotyczące produkcji, przywozu, wywozu, wprowadzania do obrotu, przechowywania, a następnie dostaw substancji zubożających warstwę ozonową, a także ich stosowania, odzysku, recyklingu, regeneracji i niszczenia, przepisy dotyczące przekazywania informacji o tych substancjach oraz przepisy dotyczące przywozu, wywozu, wprowadzania do obrotu, późniejszych dostaw i stosowania produktów i urządzeń, które zawierają substancje zubożające warstwę ozonową lub których działanie jest zależne od tych substancji.

Certyfikacja

Przedsiębiorcy zajmujący się instalacją lub naprawą stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacji lub pomp ciepła muszą posiadać certyfikaty uprawniające ich do wykonywania tych czynności.

UDT (Urząd Dozoru Technicznego), jako jednostka certyfikująca, wydaje bezterminowe certyfikaty potwierdzające, że osoba zajmująca się instalacją lub naprawą ma umiejętności do pracy z urządzeniami zawierającymi SZWO i F-gazy. Certyfikat musi mieć każdy przedsiębiorca, który instaluje, konserwuje, serwisuje, naprawia lub likwiduje:

• stacjonarne urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne lub pompy ciepła
• stacjonarne systemy ochrony przeciwpożarowej.

Kiedy certyfikat nie jest potrzebny

Certyfikat nie jest potrzebny, jeśli przedsiębiorca zajmuje się:

• systemami klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych – zawierającymi substancje kontrolowane lub fluorowane gazy cieplarniane i zatrudnia pracowników, którzy mają zaświadczenie o odbytym szkoleniu wydane przez jednostkę wpisaną do rejestru takich jednostek prowadzonego przez UDT
• produkcją i naprawą stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła oraz zbiorników lub przynależnych elementów stacjonarnych systemów ochrony przeciwpożarowej, odbywających się w obiektach producenta
• instalowaniem, serwisowaniem, konserwacją, naprawą lub usuwaniem tak zwanych urządzeń ruchomych (są to na przykład ciągniki, kombajny, samochody chłodnie poniżej 3,5 tony lub pociągi).

Rodzaje czynników chłodniczych:

• syntetyczne (fluorowane gazy cieplarniane, podlegające ustawie f-gazowej) – będące wytworem człowieka, które nie występują naturalnie w przyrodzie, zostały opracowane, aby ograniczyć potencjalną palność i wybuchowość, ale kosztem wpływu na środowisko naturalne
• naturalne (nie są fluorowanymi gazami cieplarnianymi, nie podlegają ustawie f-gazowej) – występujące naturalnie w przyrodzie, wyparte kilkadziesiąt lat temu przez czynniki syntetyczne (inne gazy naturalne to izobutan, butan, etan i etylen), ze względu na potencjalną wybuchowość i palność, w ostatnich latach obserwuje się wielki powrót do ich stosowania, z uwagi na szeroko pojętą ochronę środowiska naturalnego i kwestię przeciwdziałania globalnemu ociepleniu, nazywane są często czynnikami przyszłości.

Redukcja F-Gazów jest kluczowa w walce ze zmianami klimatycznymi. Dzięki ograniczeniom i nowym technologiom możliwe jest zastępowanie F-Gazów bardziej ekologicznymi alternatywami, co ma pozytywny wpływ na środowisko.

W razie pytań i wątpliwości związanych z powyższą materią zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: wlodawiec[at]prokurent.com.pl

Autorzy:

Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner

Paweł Buczyński – Inżynier Technologii Żywności

Stan prawny na dzień: 29.10.2024 r.