Pojawił się nowy projekt Ustawy o ochronie sygnalistów (dalej: Ustawa). Obecnie jest on na etapie prac w Sejmie. Po wejściu w życie przepisów, konieczne będzie wprowadzenie zmian w zakresie opisanym poniżej.

Kim jest sygnalista?

Sygnaliści – to osoby zgłaszające naruszenia w związku z zatrudnieniem. Może to być obecny lub były pracownik, pracownik tymczasowy, osoba zatrudniona w oparciu np. o umowę zlecenia, przedsiębiorca, wspólnik spółki, praktykant, wolontariusz, żołnierz czy funkcjonariusz (m.in. policjant czy funkcjonariusz straży pożarnej lub straży granicznej).

Ochrona sygnalistów

Aby chronić sygnalistów, ustawodawca przewidział dla nich możliwość wystąpienia o zadośćuczynienie lub odszkodowanie w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku. Przysługiwać będą one w sytuacji, gdy pracodawca/zgłaszany podmiot podjąłby jakiekolwiek działania odwetowe przeciwko niemu, przykładowo związane z mobbingiem, zwolnieniem z pracy, przeniesieniem na niższe stanowisko, obniżeniem wynagrodzenia, pozbawiające premii itp. (opisane szczegółowo w projekcie Ustawy). Tożsamość sygnalisty ma być zastrzeżona.

Sygnalista przy zgłaszaniu nieprawidłowości, musi mieć pewność, że do naruszenia faktycznie doszło. Przysługiwać mu będzie ochrona tylko w sytuacji, gdy miał uzasadnioną podstawę do zgłoszenia zastrzeżenia i wiedział, że przekazywane informacje są prawdziwe. Zgłoszenia mają być dokonywane w interesie ochrony dobra wspólnego, a nie osobistego sygnalisty.

Procedury wewnętrzne

Projekt Ustawy nakłada na pracodawców w sektorze prywatnym, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób (w przeliczeniu na pełne etaty) – obowiązek opracowania procedury zgłoszeń wewnętrznych, określającej sposób i zasady przyjmowania zgłoszeń. Przede wszystkim, konieczne będzie:

• Zapewnienie poufnej procedury zgłoszenia
• Potwierdzenie, że zgłoszenie wpłynęło – maksymalnie w ciągu 7 dni od jego przyjęcia;
• Udzielenie odpowiedzi – maksymalnie w ciągu 3 miesięcy – ze wskazaniem podjętych działań;
• Wyznaczenie osoby lub osób odpowiedzialnych za dalsze podjęcie działań, zmierzających do usunięcia naruszeń.

Zgłaszane nieprawidłowości – zakres

W Ustawie wyszczególniono działania i zaniechania – niezgodne z prawem lub takie, których celem jest obejście prawa, a które mają być zgłaszane jako nieprawidłowości. Brak jest obowiązku dokonywania zgłoszenia – sygnalista sam może podjąć decyzję, czy chce zgłosić nieprawidłowości czy nie.

Obecny katalog naruszeń prawa zawiera następujące obszary:

• prawo pracy,
• bezpieczeństwo produktów i ich zgodności z wymogami,
• bezpieczeństwo transportu,
• zdrowie i dobrostan zwierząt,
• bezpieczeństwo żywności i pasz,
• ochrona środowiska,
• ochrona prywatności i danych osobowych,
• ochrona konsumentów,
• zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
• usługi, produkty i rynki finansowe,
• interesy finansowe Skarbu Państwa RP oraz jednostek samorządu terytorialnego.
• zamówienia publiczne,
• ochrona radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
• bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych,
• wolności i prawa człowieka i obywatela,
• korupcja,
• handel ludźmi.

Zgłoszenie zewnętrzne

Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego do Rzecznika Praw Obywatelskich lub organu publicznego, bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. W tym zakresie RPO i organy również działały będą na podstawie przepisów Ustawy – w zakresie przyjmowania i obsługi zgłoszeń.

Przepisy karne

Za podejmowanie działań uniemożliwiających lub utrudniających sygnaliście dokonania zgłoszenia, działań odwetowych lub ujawniających tożsamość sygnalisty, przewidziane zostały restrykcje karne – włącznie z karami pozbawienia wolności. Również w przypadku braku ustanowienia odpowiedniej procedury zgłoszeń wewnętrznych wbrew obowiązkowi, przewidziana została kara grzywny.

Ustawa co do zasady wejdzie w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia, z wyłączeniem przepisów dot. RPO i organów publicznych przyjmujących zgłoszenia zewnętrzne – tu termin wejścia w życie będzie wynosił 6 miesięcy.

W razie pytań i wątpliwości związanych z przepisami o ochronie sygnalistów zaprazamy do kontaktu z naszymi ekspertami, mec. Piotrem Włodawcem (wlodawiec[at]prokurent.com.pl) lub mec. Karoliną Kochańską (kochanska[at]prokurent.com.pl).

Autorzy:

Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner

Karolina Kochańska – Adwokat