Definicja
Zgodnie z Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009wskazane preparaty definiowane są następująco:
- preparaty do początkowego żywienia niemowląt – to środek spożywczy przeznaczony dla niemowląt w ciągu pierwszych miesięcy życia, sam w sobie wystarczający, aby zostały spełnione potrzeby pokarmowe takich niemowląt do momentu wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupełniającego;
- preparaty do dalszego żywienia niemowląt – to środek spożywczy przeznaczony dla niemowląt w momencie wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupełniającego, będący podstawowym składnikiem płynnym stopniowo coraz bardziej zróżnicowanej diety takich niemowląt.
Podobne brzmienie definicji wskazano w Ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Przy czym, preparaty te formalnie zaklasyfikowano do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, czyli środków spożywczych, które ze względu na specjalny skład lub sposób przygotowania wyraźnie różnią się od środków spożywczych powszechnie spożywanych i zgodnie z informacją zamieszczoną na opakowaniu są wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem do zaspokojenia poszczególnych potrzeb żywieniowych:
- osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane lub osób, które ze względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności – taki środek spożywczy może być określany jako „dietetyczny”;
- zdrowych niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat.
Zgodnie z niniejszą ustawą do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego zaliczono następujące grupy:
- preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe, oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym mleko następne;
- środki spożywcze uzupełniające, obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat;
- środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii w celu redukcji masy ciała;
- dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego;
- środki spożywcze zaspokajające zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku fizycznym, zwłaszcza sportowców;
- środki spożywcze dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzyca);
- środki spożywcze niskosodowe, w tym sole dietetyczne o niskiej zawartości sodu lub bezsodowe;
- środki spożywcze bezglutenowe.
Rozdział 6 ustawy wskazuje również, iż środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego muszą spełniać wymagania określone dla środków spożywczych powszechnie spożywanych, jak również szczególne wymagania w zakresie składu oraz sposobu produkcji, zapewniające, że środki te będą zaspokajały specjalne potrzeby żywieniowe konsumentów finalnych zgodnie ze swoim przeznaczeniem.
Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała wyznaczyło inny podział, mianowicie na:
- preparaty do początkowego żywienia niemowląt i preparaty do dalszego żywienia niemowląt;
- produkty zbożowe przetworzone oraz żywności dla dzieci;
- żywność specjalnego przeznaczenia medycznego;
- środki spożywcze następujące całodzienną dietę, do kontroli masy ciała.
W niniejszym rozporządzeniu wskazano również, że do wyżej wskazanych grup żywności można dodawać substancje należące do następujących kategorii substancji:
- witaminy;
- minerały;
- aminokwasy;
- karnitynę i taurynę;
- nukleotydy;
- cholinę i inozytol, pod warunkiem, że substancje te zostały wskazane w załączniku do niniejszego rozporządzenia.
Oznakowanie preparatów
Ogólne wymogi dotyczące etykietowania zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności mają zastosowanie do odnośnych produktów, przy czym ustanowiono również dodatkowe wymogi.Wymagania dotyczące omawianych środków, uszczegóławia:
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wydane na postawie art. 26 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia;
- rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/127 z dnia 25 września 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz informacji na ich temat, a także w odniesieniu do informacji dotyczących żywienia niemowląt i małych dzieci.
Oznakowanie wskazanych środków spożywczych w zakresie uregulowanym niniejszymi rozporządzeniami powinno obejmować następujące informacje:
- nazwę środka spożywczego uzupełnioną o informacje dotyczącą przeznaczenia środka spożywczego – odpowiednio „preparat do początkowego żywienia niemowląt” i „preparat do dalszego żywienia niemowląt”, w przypadku gdy preparaty te są wytwarzane wyłącznie z białka krowiego lub białka mleka koziego, wprowadzane są do obrotu pod nazwami, odpowiednio „mleko początkowe” i „mleko następne”;
- w przypadku preparatów do początkowego żywienia niemowląt – informację, że preparat jest odpowiedni dla niemowląt od urodzenia, w przypadku gdy nie są one karmione piersią;
- w przypadku preparatów do dalszego żywienia niemowląt – informację, że:
- preparat jest odpowiedni wyłącznie dla niemowląt powyżej 6 miesiąca życia;
- preparat stanowi tylko część zróżnicowanej diety niemowlęcia;
- preparat nie może zastępować mleka matki przez pierwsze 6 miesięcy życia niemowlęcia;
- decyzję o rozpoczęciu żywienia uzupełniającego niemowląt środkami spożywczymi uzupełniającymi obejmującymi produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, w tym o rozpoczęciu żywienia uzupełniającego niemowląt przed ukończeniem 6 miesiąca życia, podejmuje się wyłącznie po zasięgnięciu opinii niezależnych osób posiadających kwalifikacje z zakresu medycyny, żywienia lub farmacji, w tym przede wszystkim lekarzy pediatrów, farmaceutów lub dietetyków, albo innych osób profesjonalnie odpowiedzialnych za opiekę nad matką i dzieckiem, uwzględniając indywidulane zapotrzebowanie niemowlęcia w okresie wzrostu i rozwoju.
- informację o dostępnej wartości energetycznej (energii) – w przypadku, gdy nie przekracza ona 50 kJ (12 kcal) na 100 g lub 100 ml, znakowanie można zastąpić określeniem „wartość energetyczna (energia) mniej niż 50 kJ (12 kcal) na 100 g „ lub „wartość energetyczna mniej niż 50 kJ (12 kcal) na 100 ml”;
- informację o zawartości białka, tłuszczu i węglowodanów, wyrażoną w postaci liczbowej w 100 ml tego preparatu gotowego do spożycia;
- informację o średniej zawartości każdego składnika mineralnego i każdej witaminy wymienionych odpowiednio w załącznikach nr 1 i 4 do rozporządzenia oraz, w razie potrzeby, podaną liczbowo zawartość choliny, inozytolu i karnityny w 100 ml preparatu gotowego do spożycia;
- instrukcję dotyczącą odpowiedniego przygotowania, przechowywania i pozbywania się preparatu oraz ostrzeżenie, że niewłaściwe przygotowanie i przechowywanie może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka;
- w przypadku preparatów do początkowego żywienia niemowląt oznakowanie jest dodatkowo rozszerzone o następujące informacje, poprzedzone wyrazami „Ważna informacja” lub równoważnymi:
- informacja o wyższości karmienia piersią nad karmieniem sztucznym;
- zalecenie stosowania preparatów do początkowego żywienia niemowląt wyłącznie po zasięgnięciu porady osób posiadających kwalifikacje z zakresu medycyny, żywienia lub farmacji, w tym przede wszystkim lekarzy pediatrów, farmaceutów lub dietetyków, albo innych osób profesjonalnie odpowiedzialnych za opiekę nad matką i dzieckiem.
Etykietowanie, prezentacja i reklama
Etykietowanie, prezentacja i reklama wyżej wspomnianych preparatów projektuje się tak, aby nie zniechęcały do karmienia piersią, z wyłączeniem określeń takich jak: „humanizowane”, „umatczynione” i „adaptowane” lub określeń podobnych. Ponadto zapewniały informacje pozwalające na właściwe stosowanie takiej żywności, nie wprowadzając jednocześnie w błąd oraz nie przypisując takiej żywności właściwości zapobiegania chorobom lub leczenia chorób ludzi, ani też odwoływać się do takich właściwości.
Dodatkowo prezentacja preparatów do początkowego żywienia niemowląt nie może zawierać obrazów niemowląt lub innych obrazów lub tekstu, które mogłyby idealizować stosowanie takich preparatów, przy czym dozwolone są przedstawienia graficzne, które umożliwiają łatwą identyfikację tych preparatów, a także ilustrujące sposób przygotowania produktu do spożycia. Ponadto znakuje się je w sposób zapewniający wyraźne odróżnienie tych preparatów od preparatów do dalszego żywienia niemowląt.
Dodatkowo reklama preparatów do początkowego żywienia niemowląt:
- Może być prowadzona wyłącznie w publikacjach popularnonaukowych specjalizujących się w upowszechnianiu wiedzy z zakresy opieki nad dzieckiem lub w publikacjach naukowych i musi być ograniczona do informacji potwierdzonych badaniami naukowymi. Informacje zawarte w reklamie nie mogą sugerować, że karmienie sztuczne jest równoważne lub korzystniejsze od karmienia piersią.
- Zabroniona jest w miejscach ich sprzedaży.
Zakazane jest także prowadzenie działalności promocyjnej zachęcającej do nabycia tych preparatów i przedmiotów służących do karmienia niemowląt, takiej jak rozdawanie próbek, specjalne wystawy, kupony rabatowe, premie, specjalne wyprzedaże i sprzedaż wiązana. Podobnie jak, zabronione jest oferowanie lub dostarczanie przez producentów lub dystrybutorów preparatów do początkowego żywienia niemowląt oraz przedmiotów służących do karmienia niemowląt, ich próbek lub innych przedmiotów tego typu o charakterze promocyjnym – konsumentom, w tym wszystkim kobietom ciężarnym, rodzicom niemowląt lub członkom ich rodzin, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, bezpłatnie lub po obniżonej cenie.
Stan prawny na dzień: 06.02.2024 r.
W razie pytań i wątpliwości związanych z prawem żywnościowym zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: wlodawiec[at]prokurent.com.pl
Autorzy:
Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner
Weronika Szewc – Inżynier Technologii Żywności