Program rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020
Obowiązek opracowania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 wynika bezpośrednio z prawa UE, zwłaszcza rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005. Program stanowi instrument, przez który EFROW działa w państwach członkowskich i udziela wsparcia finansowego. Polski PROW 2014-2020 przyjęto w trybie Umowy Partnerstwa z Unią Europejską, zaakceptowanej przez Komisję Europejską w dniu 12 grudnia 2014 r. Jego uzupełnienie stanowi ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, której projekt znajduje się obecnie na etapie konsultacji w ramach Rady Ministrów. Nowa ustawa dookreśli PROW pod względem: zadań i właściwości pomiotów we wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich w ramach PROW, podstawowych zasad przyznawania i wypłaty pomocy, zasad doradzania podmiotom ubiegającym się o przyznanie pomocy oraz podmiotów i zasad funkcjonowania krajowej sieci obszarów wiejskich (KSOW).
Nowy program zakłada dofinansowanie ok. 200 000 gospodarstw rolnych i powstanie ok. 2 tysięcy grup producenckich. Większość działań nim przewidzianych przypomina te znane z PROW na lata 2007-2013. Niniejsze opracowanie w sposób szczególny dotyczyć będzie działań na rzecz producentów trzody chlewnej i grup producentów.
PRODUCENCI TRZODY CHLEWNEJ
W ramach działania „transfer wiedzy i działalność informacyjna” przewiduje się program oddolnego pozyskiwania informacji o potrzebach rolników w zakresie organizacji i tematyki szkoleń. Obejmuje ono wspieranie ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Poza tym zakłada promowanie wśród rolników innowacji i dobrych praktyk w zakresie produkcji rolnej poprzez uaktywnienie współpracy ze środowiskiem naukowym i doradczym.
Program zawiera unormowania z dziedziny rozwoju doradztwa rolniczego, w tym do rolników adresowane jest wsparcie dla korzystających z usług doradczych. Specjaliści pracujący w ramach pomiotów świadczących usługi doradcze opracowywać będą 2- lub 3-letnie programy doradcze na potrzeby konkretnego rolnika lub grupy rolników. Mają składać się na nie rozwiązania prowadzące do polepszenia wyników gospodarczych lub modernizacji/ restrukturyzacji danego gospodarstwa. Rolnik może skorzystać z porady rolniczej dwukrotnie w ciągu realizacji PROW 2014-2020.
Pomoc finansowa przewidziana jest także dla producentów przystępujących do systemów jakości. Stanowi ona refundację przyznawaną w okresie 3 lat od przystąpienia do systemu jakości. Pokrywa koszty samego przystąpienia, rocznej składki płaconej przez uczestników systemu oraz wydatki związane z kontrolą zgodności z wymaganiami systemu. Łącznie pomoc takowa nie może przekroczyć 2 000 euro na gospodarstwo w ciągu roku. Wnioskodawca nie może jednak pobierać równocześnie świadczeń ze środków działania „Rolnictwo ekologiczne”. Preferowane są gospodarstwa do 5 ha. Wsparcie z PROW dotyczyć będzie także działań promocyjnych wśród konsumentów dla dwóch lub więcej producentów poszukujących odbiorców dla swoich wysoko jakościowych produktów.
Dla prowadzących produkcję prosiąt szczególne znaczenie mają operacje objęte działaniem „Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych”. Pomoc jest ukierunkowana na poprawę rentowności i konkurencyjności gospodarstw poprzez wspieranie materialnych i niematerialnych inwestycji. Dotyczy to prowadzenia działalności zarobkowej. Dofinansowanie będzie jednak udzielane jedynie tym, którzy dążą do poprawienia swoich wyników ekonomicznych w wyniku zorientowanej rynkowo restrukturyzacji gospodarstwa. Może to dotyczyć zwiększenia efektywności wykorzystywania zasobów wodnych i energii, zwiększenia udziału energii z odnawialnych źródeł oraz redukcji emisji amoniaku i gazów cieplarnianych. Refundacja obejmuje też inwestycje zbiorowe realizowane przez min. 2 rolników. Można ubiegać się o zwrot kosztów zakupu maszyn rolniczych czy ich leasingu, budowy lub modernizacji budynków, instalacji oprogramowania komputerowego, itp. Dokładne określenie kosztów, które mogą być zakwalifikowane do wsparcia nastąpi w przepisach krajowych. Co ważne nie przewiduje się dofinansowania na zakup zwierząt, ani ponowny zakup urządzeń tego samego typu sfinansowanych już w ramach PROW 2007-2013 (np. ponowny zakup ciągnika). Środki z PROW nie mogą też pokryć kosztów prostych inwestycji odtworzeniowych, czy też dodatkowych kosztów jak ubezpieczenia, marże, podatki. Wartość ekonomiczna gospodarstwa ubiegającego się o dofinansowanie nie może być mniejsza niż 10 tysięcy euro, ani większa niż 200 tysięcy euro. Pomocy nie otrzymają też Ci, którzy gospodarują na powierzchni powyżej 300 ha. Maksymalna kwota pomocy dla jednego rolnika na rozwój produkcji prosiąt nie może przekroczyć 900 000 zł na lata 2014-2020. Planowana inwestycja musi obejmować koszty kwalifikowane powyżej 50 tysięcy zł.
W ramach wyżej wspomnianego działania przewidziano też wsparcie inwestycji w gospodarstwach położonych na obszarach OSN, a więc obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie azotanami przedostającymi się z gleby do wód powierzchniowych i gruntowych. Środki pieniężne z PROW posłużą w tym przypadku na pokrycie kosztów budowy (bądź przebudowy i rozbudowy) urządzeń do gromadzenia, przechowywania i aplikacji nawozów naturalnych oraz przechowywania pasz soczystych. Pomoc adresowana jest do rolników prowadzących produkcję zwierzęcą. Wykluczone niestety będą te gospodarstwa, dla których wymagane jest otrzymanie pozwolenia zintegrowanego, czyli powyżej 2000 stanowisk dla świń powyżej 30 kg lub 750 stanowisk dla macior. W efekcie realizacji inwestycji wymaga się by gospodarstwa były wyposażone w zbiorniki na nawóz naturalny o pojemności odpowiadającej 6-miesięcznej produkcji nawozów naturalnych w danym gospodarstwie. Maksymalna kwota pomocy przypadająca na jedno gospodarstwo nie może przekroczyć 50 tysięcy zł.
Twórcy PROW 2014-2020 nie zapomnieli o gospodarstwach, które zostały dotknięte przez klęski żywiołowe, katastrofy czy niekorzystne zjawiska klimatyczne. Wsparcie ma na celu odtworzenie zniszczonego potencjały produkcji poprzez pokrycie kosztów budowy, modernizacji budynków, urządzeń, zakupu/ leasingu maszyn i urządzeń (bez wydatków na ubezpieczenie). Środki z PROW z omawianego instrumentu pomocy mogą nawet zostać spożytkowane na zakup zwierząt gospodarskich wchodzących w skład stada podstawowego. Dotyczy to sytuacji utraty zwierząt nie tylko wyniku wcześniej wymienionych zdarzeń, ale i klęsk związanych z chorobami zwierząt. Wsparcie dla jednego gospodarstwa nie może łącznie przekroczyć 300 000 zł przez cały okres realizacji PROW 2014-2020.
GRUPY PRODUCENTÓW
Nowy PROW 2014-2020 przewiduje osobne działanie obejmujące „tworzenie grup i organizacji producentów w sektorze rolnym i leśnym”. Wprowadza odpowiednie restrykcje, gdyż z pomocy mogą skorzystać jedynie nowe grupy producentów rolnych powstałe po dniu 1 stycznia 2014 r. włącznie. Członkami takich grup mogą być jedynie rolnicy będący osobami fizycznymi. Wymaga się, by produkty rolne wyprodukowane przez ich członków były sprzedawane podmiotom spoza danej grupy. Dana grupa winna obejmować wyłącznie producentów jednego produktu lub grupy produktów. Nie można też uzyskać wsparcia jeśli już wcześniej grupa utworzona ze względu na ten sam produkt skorzystała z unijnej pomocy na rozpoczęcie działalności. PROW nie wyróżnia kosztów jakie mogą zostać zakwalifikowane do pokrycia ze środków programu. Sama pomoc stanowi procentowy ryczałt od wartości przychodów netto danej grupy producentów wypłacaną w pięciu ratach. Nie może ona jednak przekroczyć 100 00 euro w każdym roku pięcioletniego okresu pomocy. Dodatkowym warunkiem jest przedstawienie biznesplanu i zadeklarowanie jego realizacji w ciągu 5 lat od uznania/ rejestracji, na które jest przewidziana pomoc z PROW. Taki plan musi przede wszystkim zawierać spójną koncepcję ora etapy rozwoju grupy celem: dostosowania do wymogów rynkowych procesu produkcyjnego i produktów zrzeszonych producentów; wspólnego wprowadzania do obrotu, w tym przygotowania do sprzedaży i dostawy; ustanowienia wspólnych zasad dotyczących informacji o produkcji (zwłaszcza zbiorów i udostępniania) oraz innych zadań jak wprowadzanie innowacji. Biznesplan powinien ponadto uwzględniać opis wyjściowej i docelowej sytuacji grupy, zasobów członków, ich struktury organizacyjnej i wielkości produkcji. Warto też pamiętać o umieszczeniu szczegółowego harmonogramu planowanych działań na rzecz rozwoju grupy. Wymagane jest wskazanie także innych zamierzeń, jak rozwój potencjału ludzkiego przez szkolenia i korzystanie z doradztwa rolniczego.
Grupy producentów rolnych są też preferowanymi beneficjentami pomocy w zakresie przetwórstwa i marketingu produktów rolnych. Dotyczy ona materialnych i niematerialnych inwestycji odnośnie przetwarzania i wprowadzania do obrotu na poziomie handlu hurtowego produktów rolnych. Zastrzega się, iż produkt powstały w wyniku przetworzenia musi być również produktem rolnym. Do kosztów kwalifikujących się do refundacji zaliczają się koszty budowy/ modernizacji budynków tworzących infrastrukturę zakładu przetwórstwa; koszty zakupu lub leasingu niezbędnych maszyn i urządzeń, aparatury pomiarowej, kontrolnej, sprzętu sterującego procesami produkcji i magazynowania, itp., czy nawet wdrożenia systemów zarządzania jakością. Poziom pomocy wynosi 50 % kosztów poniesionych na realizację inwestycji. W przypadku grup producentów nie może ona przekroczyć kwoty 15 000 000 zł w całym okresie realizacji programu.
Tworzenie grup producentów rolnych to także jedno z czołowych zagadnień objętych działaniami szkoleniowymi w zakresie wsparcia kształcenia zawodowego i nabywania umiejętności. Kursy, szkolenia i warsztaty mają pomóc zarówno planującym utworzyć taką grupę, jak i tym którzy już są zrzeszeni w jej ramach.
Stan prawny na dzień: 1 lutego 2015 r.
