Projektowana ustawa ma na celu wdrożenie nowych regulacji Unii Europejskiej, w szczególności rozporządzeń 2023/2429 i 2023/2430, które dotyczą jakości handlowej produktów sektora owoców i warzyw, bananów oraz wybranych suszonych owoców. Ponadto zmiany mają na celu zwiększenie efektywności nadzoru nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych oraz uregulowanie współpracy Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHAR-S) z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania oraz sądami. Wprowadzenie nowych regulacji ma również na celu eliminację nieuczciwych praktyk na rynku żywnościowym oraz zapewnienie większej transparentności w obrocie produktami rolno-spożywczymi.

Jedną z kluczowych zmian wprowadzanych w projekcie jest rozszerzenie zakresu regulacji ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Dotychczasowa ustawa obejmowała głównie sektor owoców i warzyw, natomiast projekt zakłada objęcie jej zapisami również rynku bananów oraz wybranych suszonych owoców. Istotną nowością jest także wprowadzenie definicji „handlowca”, która ma dostosować polskie przepisy do unijnego prawa i umożliwić bardziej precyzyjne stosowanie regulacji dotyczących norm handlowych. Dodatkowo przewidziano możliwość zwolnienia z niektórych wymogów norm handlowych w szczególnych przypadkach, takich jak sprzedaż lokalna, działania organizacji charytatywnych czy sytuacje związane z siłą wyższą.

Projektowane zmiany przewidują także rozszerzenie kompetencji organów kontrolnych. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych uzyska większe uprawnienia do przeprowadzania kontroli produktów importowanych z krajów spoza Unii Europejskiej, niezależnie od tego, czy dany produkt znajduje się na wykazie wymagającym kontroli. Nowe przepisy umożliwią również współpracę z innymi służbami odpowiedzialnymi za kontrolę żywności, co pozwoli na skuteczniejsze wykrywanie nieprawidłowości i eliminowanie produktów niespełniających norm jakościowych. W tym kontekście istotną zmianą jest również możliwość publikowania przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych wykazu zatwierdzonych handlowców, co ma na celu zwiększenie przejrzystości rynku i ułatwienie identyfikacji podmiotów działających zgodnie z przepisami.

Kolejnym istotnym aspektem zmian są nowe sankcje karne i administracyjne, które mają na celu eliminację nieuczciwych praktyk w sektorze rolno-spożywczym. Wprowadzone zostaną surowe kary za oszustwa żywnościowe, w tym celowe zafałszowanie produktów oraz nieprawidłowe oznakowanie artykułów spożywczych. Zaostrzone zostaną również kary za naruszenia obowiązków informacyjnych oraz nieprawidłowości w zakresie fakturowania produktów. Ponadto projekt ustawy przewiduje możliwość nakładania kar finansowych na przedsiębiorców, którzy nieterminowo lub niezgodnie ze stanem faktycznym przekazują wymagane dane rynkowe. Dotychczasowa maksymalna grzywna wynosiła 500 zł, co w praktyce nie było wystarczającym środkiem odstraszającym.

Nowe regulacje wprowadzają także istotne zmiany w zakresie współpracy IJHAR-S z innymi organami państwowymi. Projekt ustawy przewiduje obowiązek wymiany informacji pomiędzy inspekcją a organami ścigania oraz sądami, co ma przyczynić się do skuteczniejszego ścigania oszustw żywnościowych. Ponadto inspekcja uzyska nieodpłatny dostęp do danych Krajowej Administracji Skarbowej dotyczących przewozu towarów, co pozwoli na skuteczniejszą kontrolę pochodzenia żywności i wykrywanie ewentualnych nieprawidłowości. Dodatkowym rozwiązaniem mającym na celu poprawę transparentności jest nałożenie na administratorów stron internetowych obowiązku udostępniania danych identyfikujących podmioty sprzedające żywność online. Wprowadzenie tego obowiązku ma na celu eliminację anonimowości nieuczciwych sprzedawców i zwiększenie ochrony konsumentów.

Zmiany w systemie kontroli i nadzoru obejmują także doprecyzowanie definicji „artykułu rolno-spożywczego zafałszowanego”, która będzie obejmować również produkty, których oznakowanie nie zawiera istotnych informacji dla konsumenta.

Inspekcja uzyska również możliwość nakazania poddania artykułów rolno-spożywczych określonym zabiegom już w trakcie kontroli granicznej, co ma zapewnić szybkie eliminowanie produktów niespełniających norm. Nowe przepisy wprowadzają również regulacje dotyczące nadzoru nad informacjami marketingowymi, w tym treściami zawartymi w reklamach i na stronach internetowych sprzedawców. Wprowadzony zostanie obowiązek obciążania importerów kosztami kontroli granicznej, co ma zapewnić większą odpowiedzialność podmiotów wprowadzających produkty spoza UE. Dodatkowo inspekcja będzie miała nowe zadania edukacyjne, których celem będzie zwiększenie świadomości konsumentów i przedsiębiorców w zakresie norm jakościowych i zasad uczciwego obrotu żywnością.

Wprowadzenie tych zmian będzie miało istotne konsekwencje dla podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorcy będą musieli liczyć się z większymi obowiązkami administracyjnymi, w tym nowymi wymogami raportowania, ewidencjonowania oraz certyfikacji produktów. Surowsze kary za naruszenia jakości handlowej wymuszą na firmach większą staranność w przestrzeganiu norm, co może wiązać się z dodatkowymi kosztami. Nowe zasady kontroli granicznych mogą również zwiększyć koszty importu artykułów rolno-spożywczych, co może wpłynąć na ceny produktów na rynku.

Dla konsumentów zmiany te przyniosą głównie korzyści. Nowe regulacje powinny zapewnić lepszą ochronę przed oszustwami żywnościowymi oraz zwiększyć transparentność rynku. Wprowadzenie obowiązku ujawniania danych podmiotów sprzedających żywność w Internecie sprawi, że konsumenci będą mieli większą pewność co do pochodzenia kupowanych produktów. Istnieje jednak ryzyko, że wzrost kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców przełoży się na wyższe ceny niektórych artykułów spożywczych.

Podsumowując, projekt ustawy znacząco wzmacnia regulacje dotyczące jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, dostosowując je do nowych wymogów Unii Europejskiej. Nowe przepisy poprawią ochronę konsumentów i transparentność rynku, ale jednocześnie nakładają większe obowiązki na przedsiębiorców, szczególnie w zakresie raportowania i zgodności z nowymi normami. Kluczowe znaczenie będzie miała skuteczność wdrożenia nowych regulacji oraz równowaga pomiędzy zwiększeniem kontroli a ograniczeniem nadmiernych obciążeń dla firm działających na rynku rolno-spożywczym.

Obecnie projekt ustawy jest na etapie opiniowania.

W razie pytań i wątpliwości związanych z powyższą materią zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: wlodawiec[at]prokurent.com.pl

Autorzy:

Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner

Paweł Buczyński – Inżynier Technologii Żywności

Stan prawny na dzień: 12.02.2025