Psychodeliki to podgrupa substancji psychoaktywnych, które dzielą się na następujące grupy substancji: stymulatory, depresanty i psychodeliki. Nieniniejszy artykuł stanowi część serii, która ma na celu przybliżenie tematyki substancji psychoaktywnych (psychodelików) z wielu perspektyw. Każdy artykuł poświęcony zostanie innemu obszarowi związanemu substancjami psychoaktywnymi. Dążymy do lepszego zrozumienia istoty substancji psychoaktywnych, uwzględniając aspekty: historyczne, naukowe praktyczne, prawne oraz społecznymi.
Psychodeliki – Część I wprowadzenie
Psychodeliki to pojęcie wywodzące się od greckich słów: psyche – dusza, umysł oraz delos – ujawnić, objawić. Określa ono klasę heterogennych substancji psychoaktywnych charakteryzujących się zdolnością wywoływania zmian w percepcji, stanie świadomości, sposobie myślenia, odczuwania emocji i własnego ciała oraz innych procesów poznawczych. Odróżnia to je od pozostałych substancji psychoaktywnych (stymulanty, depresanty) tym, że nie wpływają bezpośrednio na znane nam stany umysłu, ale wywołuje doświadczenia zdecydowanie inne od zwykłego stanu umysłu.
Termin ten został wprowadzony przez psychiatrę Humphrego Osmanda w 1956 roku, jako alternatywny deskryptor dla słowa „halucynogenny”, które często używane było podczas terapii psychodelicznej. Historia psychodelików jest długa i sięga naprawdę dawnych czasów. Przyjmuje się, że psychodeliki towarzyszą ludzkości od zarania dziejów, manifestując się w różnym stopniu w zależności od kultury, kraju i okresu historycznego. Jednak pojawienie się doniesień o właściwościach i działaniu psychodelików wzbudziło naukową ciekawość i zainteresowanie szeregu badaczy. Początki badań nad substancjami psychodelicznymi datuje się na działalność niemieckiego farmakologa Artura Hefftera, który w 1897 roku wyizolował meskalinę z pejotlu, gatunku kaktusa Lophophora williamsii, zwanego inaczej Jazgrzą Williamsa. W 1938 r. słynny szwajcarski chemik Albert Hofmann zsyntetyzował LSD ze sporyszu – substancję, która trafiła na rynek w 1947 r. pod nazwą „Delysid”. W 1958 roku Hofmann wyizolował również psylocybinę z grzybów Psilocybe, wprowadzoną na rynek jako „Indocybin”. Warto również wspomnieć o działalności Alexandra Shulgina, który, chociaż nie cieszył się taką samą sławą jak Hofmann czy Heffter, odegrał istotną rolę w badaniach nad substancjami zmieniającymi świadomość. Shulgin, odkrył ponad dwieście nowych związków psychoaktywnych, testując ich działanie na sobie oraz na swojej żonie i przyjaciołach. Do najważniejszych substancji stworzonych przez Shulgina należą między innymi 2C-B oraz DOM. Shulgin opracował również nową metodę syntezy MDMA stworzonej już w 1912 roku przez Antona Kollischa. W 1962 roku została również syntetyzowana przez Calvina Stevensa ketamina. Psychodeliki można podzielić na trzy główne klasy związków:
- naturalne;
- półsyntetyczne;
- syntetyczne.
Substancje psychodeliczne produkowane w warunkach laboratoryjnych zwane są psychodelikami syntetycznymi, natomiast te pochodzenia naturalnego pochodzą z roślin, grzybów, czy niekiedy nawet zwierząt. Wyróżnia się jeszcze niekiedy grupę substancji półsyntetycznych, które w składzie zawierają związki pochodzenia naturalnego, jak i wytworzone laboratoryjnie przez człowieka np. LSD. Przykładowo, psylocybina występuje naturalnie w grzybkach halucynogennych z grupy Psilocybe, podczas gdy DMT jest głównie składnikiem naparu ayahuasca sporządzanego z pnącza Banisteriopsis caapi ikrzewu Psychotria viridis. Natomiast salwinoryna A występuje w szałwii divinorum, a meskalina w kaktusie pejotlowym.
Tabela 1. Klasyfikacja wybranych psychodelików ze względu na pochodzenie
| Klasa związków | Przykłady związków chemicznych |
| Naturalne | psylocybina, meskalina, DMT, Salwinoryna A, |
| Półsyntetyczne | LSD |
| Syntetyczne | MDMA, ketamina, 2C-B, DOM (STP), |
Psychodeliki można również klasyfikować ze względu na ich strukturę chemiczną. Najczęściej ten podział obejmuje trzy główne grupy:
- tryptaminy – substancje oparte na strukturze tryptaminy;
- lizergamidy – pochodne amidowe kwasu lizerginowego;
- fenelylaminy – substancje oparte na strukturze 2-fenyloetyloaminy.
Ta różnorodność strukturalna, podobnie jak mechanizmy działania przyczyniają się do zróżnicowania efektów psychoaktywnych wywoływanych przez różne substancje psychodeliczne.
Tabela 2. Podział wybranych psychodelików w oparciu o ich strukturę chemiczną
| Klasa związków | Przykłady związków chemicznych |
| tryptaminy | DMT, psylocybina, |
| lizergamidy | LSD |
| fenelylaminy | meskalina, 2C-B, MDMA, DOM (STP) |
Psychodeliki od dawna fascynują ludzkość i mają bogatą historie zarówno w kontekście kulturowym, jak i naukowym. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie ich potencjalnymi zastosowaniem terapeutycznymi, co otwiera nowe perspektywy w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych. Jednakże wciąż istnieje wiele pytań dotyczących bezpieczeństwa, skuteczności i etyki stosowania psychodelików, które wymagają dalszych badań i dyskusji.
W razie pytań i wątpliwości związanych z prawem żywnościowym zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: wlodawiec[at]prokurent.com.pl
Autorzy:
Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner
Weronika Szewc – Inżynier Technologii Żywności
Paweł Buczyński – Inżynier Technologii Żywności
Źródła:
- Polskie Towarzystwo Psychodeliczne, https://psychodeliki.org/#wiedza
- Jachimowski A., Kucia K. 2023: Klasyczne psychodeliki w psychiatrii – renesans zainteresowania i perspektywy terapeutyczne. Psychiatria Polska, 57, nr 3, 657-670
- https://samorzad.infor.pl/sektor/zadania/zdrowie/5749892,czym-sa-psychodeliki-czy-mozna-leczyc-psychodelikami.html
- Guss J. 2022: A psychoanalytic perspective on psychedelic experience. The International Journal of Relational Perspectives, 32, no 5, 452-468
- https://psychodeliki.org/alexander-i-ann-shulgin-historia-psychodelicznego-malzenstwa/
- https://goldenteacher.pl/psychodeliki/?fbclid=IwAR0V99nVH4ZAYCDcmb0uj2dSz0KW_szuuFjWx8f1GvhHmrQgLB_SjHaLSFw
- https://plmedbook.com/lsd-skutki-i-zagrozenia/
