Dziś przybliżamy prawne zagadnienia związane z inwestycją w biogazownię rolniczą. Ustawodawca dostrzegł, że prawo wodne, a konkretnie przepisy dotyczące nawozów naturalnych tworzą administracyjną barierę w rozwoju nowoczesnych gospodarstw rolnych ukierunkowanych na produkcję zwierzęcą. Ułatwienia wprowadzone przez ustawodawcę w procesie budowy biogazowni rolniczej mogą przyczynić się do rozwoju gospodarstw rolnych.
Ustawa o biogazowniach rolniczych
Dnia 11 września 2023 r., weszła w życie ustawa o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (dalej: Ustawa o biogazowniach rolniczych).
Na mocy niniejszej ustawy doszło do zmiany następujących ustaw:
– ustawy Prawo budowlane;
– ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych;
– ustawy Prawo energetyczne;
– ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych,
– ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;
– ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych;
– ustawy o nawozach i nawożeniu;
– ustawy o odpadach;
– ustawy z dnia o odnawialnych źródłach energii.
Biorąc pod uwagę ilość wprowadzonych zmian w prawie przedstawiam wyłącznie autorski przegląd zmian wprowadzonych przez ustawodawcę.
Ustawa o biogazowniach rolniczych określa szczegółowe zasady oraz procedury przygotowania i realizacji biogazowni rolniczych i zasady postępowania w sprawie wydania decyzji
o pozwoleniu na ich budowę, mające na celu przyspieszenie przygotowania
i ułatwienie realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także warunki dotyczące wykonywania działalności w tych biogazowniach.
Definicja biogazowni rolniczej
Biogazownią rolniczą jest instalacja stanowiąca wyodrębniony zespół urządzeń: (1) urządzeń służących do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła lub chłód[1] opisanych przez dane techniczne i handlowe, w których energia elektryczna lub ciepło lub chłód są wytwarzane
z odnawialnych źródeł energii lub; (2) obiektów budowalnych i urządzeń stanowiących całość techniczno-użytkową służącą do wytwarzania biogazu[2], biogazu rolniczego[3], biometanu[4] lub wodoru odnawialnego, a także połączony z tym zespołem magazyn energii elektrycznej, magazyn biogazu lub instalacja magazynowa[5].
W art. 3 ustawa określa katalog podmiotów uprawnionych do przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych. Podmiotami uprawnionymi są m.in.: osoba fizyczna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznanej zdolność prawną, albo osoba prawna, która w ramach działalności rolniczej prowadzi gospodarstwo rolne[6] lub dział specjalny produkcji rolnej, grupa producentów rolnych.
Jednym z warunków skorzystania z przepisów ustawy o biogazowniach rolniczych jest posiadanie tytułu prawnego do nieruchomości przez podmiot uprawniony[7], a przedmiotem działalności biogazowni jest wytwarzanie:
| Tabela nr 1 | |
| PRZEDMIOT DZIAŁNOŚCI BIOGAZOWNI / PRODUKCJA | |
| Energii elektrycznej | Łączna moc zainstalowana jest nie większa niż 3,5 MW |
| Ciepła | Łączna moc osiągalna w skojarzeniu jest nie większa niż 10,5 MW |
| Biogazu rolniczego | Roczna wydajność produkcji biogazu rolniczego nie przekracza 14 MLN m³ |
| Biometanu | Roczna wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego nie przekracza 8,4 MLN m³ |
Kolejnym warunkiem postawionym przez ustawodawcę jest wyłączenie używanie określonych substratów do wytwarzania biogazu rolniczego, energii elektrycznej z biogazu rolniczego, ciepła z biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego tj.:
| Tabela nr 2 |
| SUBSTRATY |
| Produkty rolne oraz produkty uboczne rolnictwa, w tym odchody zwierzęce;Produkty z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpady lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzące z zakładów przemysłowych;Biomasa roślina zebrana z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne;Odchody zwierzęce pozyskane z działalności inne niż rolnicza. |
Warunki określone w tabeli nr 1 są spełnione, jeżeli moc i wydajność biogazowni rolniczej, łącznie nie przekracza parametrów wymienionych w tej tabeli.
Decyzje administracyjne i odpowiedzialność karna
Budowa biogazowni rolniczej wymaga uzyskania decyzji o warunkach zabudowy, pozwolenia na budowę. Do wniosku trzeba dołączyć m.in. dokumenty potwierdzające, że inwestor jest podmiotem uprawnionym do budowy biogazowni rolniczej.
Trzeba również złożyć oświadczenie o następującej treści: „Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art. 233 § 6 Kodeksu karnego oświadczam, że jestem podmiotem uprawnionym, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych,
a także ich funkcjonowaniu, a planowana biogazownia rolnicza, której dotyczy wniosek, spełnia warunki określone w art. 4 ust. 1 tej ustawy”.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym za złożenie fałszywego oświadczenia sprawa podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Złożenia oświadczenia zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Utrata uprawnień, powierzchnia zajęta pod biogazownię rolniczą
W przypadku, gdy w trakcie postępowania podmiot uprawniony do budowy biogazowni rolniczej przestał być podmiotem uprawnionym (warunki określone w art. 3 ust. 1 ustawy
o biogazowniach rolniczych) – jest obowiązany poinformować organ prowadzący postępowanie o tym fakcie w terminie 7 dni od dnia, w którym przestał spełniać te warunki.
Po utracie uprawnień, postępowanie administracyjne toczy się bez stosowania przepisów dotyczących inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych (art. 4 ust. 1 ustawy o biogazowniach rolniczych).
Ustawodawca dopuszcza, żeby w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przewidywać możliwość lokalizacji związanej z rolnictwem lub produkcją, lub magazynowaniem, biogazowniami rolniczymi.
Ponadto przewidział, że powierzchnia gruntów rolnych planowanych do przeznaczenia pod biogazownię rolniczą jest większa niż 1 ha. Do gruntów rolnych planowanych do przeznaczenia pod biogazownię rolniczą, zalicza się:
- grunty zajęte pod budynki;
- budowle i urządzenia wchodzące w skład biogazowni rolniczej;
- grunty położone między tymi budynkami, budowlami i urządzeniami lub
w bezpośrednim ich sąsiedztwie; - tworzące zorganizowaną całość gospodarczą, w tym zajęte pod dojazdy, place składowe, postojowe i manewrowe, śmietniki, miejsca magazynowania odpadów i ogrodzenia.
W art. 6 ustawy o biogazowniach rolniczych, ustawodawca stworzył ograniczenia dla budowy biogazowni rolniczych. Jedno ograniczenie wynika z założeń planistycznych tj. wprowadzenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zakazu lokalizacji biogazowni rolniczych. Drugie ograniczenie dotyczy wspomnianej wyżej powierzchni nieruchomości przeznaczonej pod budowę biogazowni rolniczej.
Opisane powyżej ograniczenia nie znajdują zastosowania do biogazowni rolniczej, w której[8]:
| łączna moc zainstalowana elektryczna jest większa niż 1 MW | w przypadku, gdy przedmiotem działalności w tej biogazowni jest wytwarzanie energii elektrycznej; |
| łączna moc osiągalna cieplna w skojarzeniu jest większa niż 3 MW | w przypadku, gdy przedmiotem działalności w tej biogazowni jest wytwarzanie ciepła |
| roczna wydajność produkcji biogazu rolniczego przekracza 4 MLN m3 | w przypadku, gdy przedmiotem działalności w tej biogazowni jest wytwarzanie biogazu rolniczego |
| roczna wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego przekracza 2,4 mln m3 | w przypadku, gdy przedmiotem działalności w tej biogazowni jest wytwarzanie biometanu. |
W okresie 5 lat od dnia, w którym pozwolenie na użytkowanie biogazowni rolniczej stało się ostateczne albo od dnia, w którym upłynął termin na zgłoszenie sprzeciwu przez organ nadzoru budowlanego, albo od dnia, w którym organ nadzoru budowalnego wydał zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu po zawiadomieniu o zakończeniu inwestycji – podmiot uprawniony nie może wykonywać w tej biogazowni rolniczej innej działalności niż polegająca na:
- wytwarzaniu biogazu rolniczego;
- energii elektrycznej z biogazu rolniczego;
- ciepła z biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego.
Zmiany własnościowe, nieważność czynności prawnej, obowiązki informacyjne względem KOWR
Ustawodawca w art. 7 ust. 2 pkt 1 i 2 wprowadził przepis, z którego wynika że w przypadku:
| Czynność prawna | Sankcja nieważności |
| przeniesienia własności, użytkowania wieczystego, udziału we własności albo użytkowaniu wieczystym całości albo części nieruchomości, na której jest zlokalizowana biogazownia rolnicza – na inny podmiot niż podmiot uprawniony albo oddaniu całości albo części tej nieruchomości w użytkowanie, dzierżawę lub najem innemu podmiotowi niż podmiot uprawniony albo zawarciu innej umowy uprawniającej do korzystania lub pobierania pożytków z tej nieruchomości przez inny podmiot niż podmiot uprawniony. | jest nieważna, z wyłączeniem czynności prawnej mającej na celu ustanowienie: zabezpieczenia spłaty wierzytelności banku lub innej instytucji finansowej, finansujących lub współfinansujących budowę lub funkcjonowanie biogazowni rolniczej podmiotu uprawnionego lub prowadzenie gospodarstwa rolnego lub działu specjalnego produkcji rolnej przez podmiot uprawniony, lub wykonywanie działalności przez podmiot uprawniony. |
| sprzedaży akcji lub udziałów albo przeniesienia całości praw i obowiązków w spółce osobowej oraz czynność prawna podmiotu uprawnionego obciążająca rzeczowo lub obligacyjnie akcje, udziały lub prawa i obowiązki w spółce osobowej w taki sposób, że spółka handlowa w wyniku tej czynności przestanie spełniać warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy o biogazowniach rolniczych. |
W przypadku, gdy podmiot wykonujący działalność w biogazowni rolniczej utracił przymiot podmiotu uprawnionego, zobowiązany jest do poinformowania w formie pisemnej Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa o tym fakcie. Zawiadomienie musi być dokonane w terminie 30 dni od dnia, w którym podmiot uprawniony przestał spełniać warunki.
Niedochowanie obowiązku informacyjnego, obwarowane jest sankcją. Dyrektor Generalny KOWR nakłada karę pieniężną w wysokości 10 000 PLN. Kara nakładana jest w drodze decyzji administracyjnej.
Dyrektor Generalny KOWR wyznacza ww. podmiotowi termin nie dłuższy niż 12 miesięcy od dnia, w którym przestał spełniać warunki – na powierzenie wykonywania działalności
w biogazowni rolniczej innemu uprawnionemu podmiotowi.
Sankcją za niedotrzymanie 12 miesięcznego terminu jest wykreślenie z rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie produkcji biogazu rolniczego.
Rozporządzenie, lista substratów
Dnia 18 października 2023 r., weszło w życie Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 12 października 2023 r. Poz. 2230 w sprawie szczegółowej listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej.
Rozporządzenie określa szczegółową listę substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej z podziałem na:
- biomasę w postaci odchodów zwierzęcych, słomy i innych, niebędących niebezpiecznymi, naturalnych substancji pochodzących z produkcji rolniczej lub leśnej;
- inne substraty niezagrażające zdrowiu ludzi, zwierząt lub środowisku,
z wyszczególnieniem przedmiotów lub substancji, które spełniają warunki uznania za produkt uboczny.
ZAŁĄCZNIK nr 1. SZCZEGÓŁOWA LISTA SUBSTRATÓW MOŻLIWYCH DO WYKORZYSTANIA W BIOGAZOWNI ROLNICZEJ
1. Biomasa:
1.1. odchody zwierzęce;
1.2. słoma;
1.3. inne, niebędące niebezpiecznymi, naturalne substancje pochodzące z produkcji rolniczej lub leśnej, w tym z hodowli grzybów jadalnych oraz upraw hydroponicznych.
2. Inne substraty niezagrażające zdrowiu ludzi, zwierząt lub środowisku, wyłącznie pochodzenia biologicznego:
2.1. biomasa roślinna pochodząca z utrzymania terenów zielonych, wyłącznie pozyskana bezpośrednio od producenta biomasy, a następnie bezpośrednio przekazana wytwórcy biogazu, niebędąca odpadami komunalnymi;
2.2. produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego2), w tym produkty przetworzone, objęte rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającym przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (Dz.Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 1, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządzeniem nr 1069/2009”, niebędące odpadami, wyłącznie pozyskane bezpośrednio od producenta produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, a następnie bezpośrednio przekazane wytwórcy biogazu, stanowiące:
2.2.1. materiał kategorii 2, o którym mowa w art. 9 lit. a oraz g rozporządzenia nr 1069/2009, z tym że w przypadku materiału, o którym mowa w art. 9 lit. g rozporządzenia nr 1069/2009 – jedynie zawierające substraty, o których mowa w art. 9 lit. a oraz w art. 10 lit. a-l, n oraz o rozporządzenia nr 1069/2009, w tym serwatkę oraz inne produkty pochodzące z przetwórstwa mleka;
2.2.2. materiał kategorii 3, o którym mowa w art. 10 lit. a-l, n oraz o rozporządzenia nr 1069/2009, w tym serwatka oraz inne produkty pochodzące z przetwórstwa mleka;
2.3. płynne lub stałe substancje organiczne powstające w wyniku procesu produkcji biogazu rolniczego wyłącznie z substratów wymienionych w niniejszym załączniku;
2.4. przedmioty lub substancje, które spełniają warunki uznania za produkt uboczny, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2023 r. poz. 1587, z późn. zm.), wyłącznie pozyskane bezpośrednio od wytwórcy tych przedmiotów lub substancji prowadzącego działalność określoną w art. 3 ust. 1 pkt 4 lub 5 ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu, a następnie bezpośrednio przekazane wytwórcy biogazu:
2.4.1. wysłodki, wytłoki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary i destylaty, produkty i substancje poekstrakcyjne stanowiące pozostałość z przetwórstwa produktów rolnych, upraw hydroponicznych lub leśnictwa, w szczególności z produkcji cukru lub napojów alkoholowych lub bezalkoholowych;
2.4.2. osady i szlamy z mycia, oczyszczania, obierania, odwirowywania, mechanicznego rozdrabniania lub oddzielania surowców pochodzących z rolnictwa, ogrodnictwa, upraw hydroponicznych lub leśnictwa, a także z powiązanych działów przemysłu;
2.4.3. biomasa z przygotowania lub przetwórstwa produktów lub używek spożywczych, w tym z owoców, warzyw, produktów zbożowych, olejów jadalnych, kakao, kawy lub herbaty, przygotowania lub przetwórstwa tytoniu lub drożdży lub produkcji ekstraktów drożdżowych lub przygotowywania lub fermentacji melasy;
2.4.4. surowce i produkty żywnościowe nienadające się do spożycia lub przetwórstwa;
2.4.5. tłuszcze spożywcze wytwarzane lub wykorzystywane w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego, w tym przemysłu piekarniczego i cukrowniczego, nieprzydatne do wykorzystania;
2.5. odpady3) wyłącznie pozyskane bezpośrednio od wytwórcy odpadów prowadzącego działalność określoną w art. 3 ust. 1 pkt 1, 4 lub 5 ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu:
2.5.1. odpady z rolnictwa, ogrodnictwa, upraw hydroponicznych, leśnictwa i rybołówstwa o kodzie:
02 01 01 – osady z mycia i czyszczenia,
02 01 03 – odpadowa masa roślinna,
02 01 06 – odchody zwierzęce2);
2.5.2. odpady z przygotowania i przetwórstwa produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego2) o kodzie:
02 02 01 – odpady z mycia i przygotowywania surowców,
02 02 02 – odpadowa tkanka zwierzęca,
02 02 03 – surowce i produkty nienadające się do spożycia i przetwórstwa,
02 02 82 – odpady z produkcji mączki rybnej inne niż wymienione w 02 02 80;
2.5.3. odpady z przygotowania lub przetwórstwa produktów lub używek spożywczych oraz odpady pochodzenia roślinnego, w tym odpady z owoców, warzyw, produktów zbożowych, olejów jadalnych, kakao, kawy lub herbaty, oraz odpady z przygotowania lub przetwórstwa tytoniu lub drożdży lub produkcji ekstraktów drożdżowych lub odpady z przygotowywania lub fermentacji melasy o kodzie:
02 03 01 – szlamy z mycia, oczyszczania, obierania, odwirowywania i oddzielania surowców,
02 03 03 – odpady poekstrakcyjne,
02 03 04 – surowce i produkty nienadające się do spożycia i przetwórstwa,
02 03 80 – wytłoki, osady i inne odpady z przetwórstwa produktów roślinnych (z wyłączeniem 02 03 81),
02 03 81 – odpady z produkcji pasz roślinnych,
02 03 82 – odpady tytoniowe;
2.5.4. odpady z przemysłu cukrowniczego o kodzie:
02 04 01 – osady z oczyszczania i mycia buraków,
02 04 80 – wysłodki;
2.5.5. odpady z przemysłu mleczarskiego2) o kodzie:
02 05 01 – surowce i produkty nieprzydatne do spożycia oraz przetwarzania,
02 05 80 – odpadowa serwatka;
2.5.6. odpady z przemysłu piekarniczego i cukierniczego o kodzie:
02 06 01 – surowce i produkty nieprzydatne do spożycia i przetwórstwa,
02 06 80 – nieprzydatne do wykorzystania tłuszcze spożywcze;
2.5.7. odpady z produkcji napojów alkoholowych lub bezalkoholowych (z wyłączeniem kawy, herbaty i kakao) o kodzie:
02 07 01 – odpady z mycia, oczyszczania i mechanicznego rozdrabniania surowców,
02 07 02 – odpady z destylacji spirytualiów,
02 07 04 – surowce i produkty nieprzydatne do spożycia i przetwórstwa,
02 07 80 – wytłoki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary.
Autor:
Radca prawny
[1] Chłód – energia cieplna zawarta w wodzie lodowej lub w innych jej nośnikach powodujących obniżanie temperatury danego obiektu.
[2] Biogaz – gaz uzyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych,
oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów
[3] Biogaz rolniczy – gaz otrzymywany w procesie fermentacji metanowej:
a) produktów rolnych oraz produktów ubocznych rolnictwa, w tym odchodów zwierzęcych,
b) produktów z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpadów lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzących z zakładów przemysłowych, a także z zakładowych oczyszczalni ścieków z przetwórstwa rolno-spożywczego, w których jest prowadzony rozdział ścieków przemysłowych od pozostałych rodzajów osadów i ścieków,
c) produktów spożywczych przeterminowanych lub nieprzydatnych do spożycia,
d) tłuszczów i mieszanin olejów z separacji olej/woda zawierających wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze,
e) biomasy roślinnej zebranej z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne,
f) odchodów zwierzęcych pozyskanych z działalności innej niż rolnicza
– z wyłączeniem biogazu pozyskanego z odpadów komunalnych, ze składowisk odpadów, a także z substratów pochodzących z oczyszczalni ścieków innych niż wymienione w lit. b.
[4] Biometan – gaz uzyskany z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, poddanych procesowi
oczyszczenia, wprowadzany do sieci gazowej lub transportowany w postaci sprężonej albo skroplonej środkami
transportu innymi niż sieci gazowe, lub wykorzystany do tankowania pojazdów silnikowych bez konieczności jego
transportu
[5] Instalacja używaną do magazynowania paliw gazowych, w tym bezzbiornikowy magazyn gazu ziemnego oraz pojemności magazynowe gazociągów, będącą własnością przedsiębiorstwa energetycznego lub eksploatowaną przez to przedsiębiorstwo, włącznie z częścią instalacji skroplonego gazu ziemnego używaną do jego magazynowania, z wyłączeniem tej części instalacji, która jest wykorzystywana do działalności produkcyjnej oraz instalacji służącej wyłącznie do realizacji zadań operatorów systemu przesyłowego gazowego.
[6] Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów (podlegający opodatkowaniu podatkiem rolnym sklasyfikowany w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenia działalności gospodarczej innej niż dzielność rolnicza), o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej; oraz gospodarstwo w skład, którego wchodzi zabudowa zagrodowa – budynki mieszkalne oraz budynki i urządzenia służące wyłącznie
produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu, jeżeli są położone na gruntach rolnych i wchodzą w
skład gospodarstwa rolnego.
[7] Podmioty wymienione w art. 3 ustawy o biogazowniach rolniczych.
[8] Konieczne jest spełnienie obowiązków wynikających z art. 4 ust. 1 oraz art. 3 ust. 1 pkt 4 lub 5 ustawy o biogazowniach rolniczych.
