Po specustawę mogą sięgnąć różne podmioty, w tym grupy producenckie, spółdzielnie rolne i energetyczne, uczelnie czy osoby prawne. Określona dla branży rolnej grupa beneficjentów, tj.:

• podmiot wykonujący działalność gospodarczą w zakresie produkcji artykułów rolno-spożywczych, ich składowania lub konfekcjonowania, (…)
• podmiot będący producentem wina w rozumieniu ustawy o wyrobach winiarskich, (…)

‒ może realizować biogazownię rolniczą spełniającą warunki określone w art. 4 ust. 1 specustawy biogazowej tj. spełniającej kryteria biogazowni rolniczej, na terenie przewidującym, zgodnie z MPZP[1] możliwość lokalizacji zabudowy związanej z rolnictwem, produkcją lub magazynowaniem. Warunkiem koniecznym takiej lokalizacji jest to, aby m.in. łączna powierzchnia tych gruntów planowanych do przeznaczenia pod biogazownię rolniczą nie przekraczała 1 ha oraz żeby całość inwestycji była częścią zorganizowanej działalności gospodarczej. Oznacza to, że do obliczeń wlicza się nie tylko samą infrastrukturę biogazowni, ale także jej bezpośrednie otoczenie, jeśli spełnia ono powyższe kryteria.

Kryterium obliczeniowe, które bierze się pod uwagę przy wyliczeniu 1 ha zajętego pod inwestycję biogazową, obejmuje łączną (planowaną) powierzchnię gruntów zajętych przez:           

• Budynki, budowle i urządzenia, grunty położone między tymi obiektami lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie,
• Dojazdy, place składowe, postojowe i manewrowe, śmietniki, miejsca magazynowania odpadów i ogrodzenia, o ile tworzą zorganizowaną całość gospodarczą, w tym gospodarstwa rolnego[2].

Korzystna wykładnia przepisów, która uwzględnia celowościową interpretację specustawy biogazowej oraz pozostaje zgodna z literalnym brzmieniem art. 10, powinna opierać się na zastosowaniu zasad proporcjonalności i funkcjonalności:

a. Art. 1 ust. 1 specustawy biogazowej jasno wskazuje na cel: ułatwienie i przyspieszenie realizacji inwestycji biogazowych.

b. Interpretując art. 10 w zgodzie z powyższym celem, można uznać, że limit 1 ha dotyczy wyłącznie nadmiarowej powierzchni gruntów, które straciłyby status rolniczy, z powodu zabudowy biogazowej, na podstawie definicji gruntu rolnego z przed nowelizacji u.o.g.r.l. Zgodne jest to z rozumowaniem ustawodawcy w uzasadnieniu do projektu UD-485[3].

c. W efekcie dodatkowe grunty ponad ten limit, o statusie „grunt rolny – R” mające pozostać w użytkowaniu rolniczym lub pod inną działalnością rolniczą, a także inne grunty rolne zabudowane – Br, nieużytki – N, budowlane – B przemysłowe – Ba, komunikacyjne (dr, Tk, Ti), leśnym Ls, zadrzewionym – Lz obejmujące obszar inwestycyjny nie powinny być wliczane do limitu 1 ha.

d. Sądy administracyjne oraz orzecznictwo w podobnych sprawach dotyczących definicji gospodarstwa rolnego i funkcjonalnego przeznaczenia gruntów wskazują, że liczy się rzeczywiste wykorzystanie terenu, a nie formalna powierzchnia całej inwestycji.

e. W związku z tym grunty wykorzystywane do celów rolniczych (np. na magazynowanie  substratu pochodzenia rolniczego, pofermentu stosowanego jako nawóz), co do zasady nadal będziemy traktować jako rolne niezależnie od realizowanej inwestycji, co pozwala na nie wliczania ich w obszar zajęty pod inwestycje biogazową i uniknięcie przekroczenia 1 ha gruntu podlegającego trwale przekształceniu.

f. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w swoich dotychczasowych interpretacjach (np. przy wyłączeniach gruntów z produkcji rolnej) wskazuje, że kluczowe jest faktyczne przeznaczenie gruntu, a nie sama jego przynależność do inwestycji. Oznacza to, że jeśli część terenu biogazowni nadal może[4] i spełnia funkcję rolniczą, np. jako miejsce przechowywania substratów organicznych lub użytkowane jako pola nawożone pofermentem, to może być traktowane jako część gospodarstwa rolnego, a nie infrastruktury technicznej.

g. Można przyjąć, że w przypadku biogazowni infrastruktura towarzysząca przekraczająca 1 ha powinna być podzielona na części techniczne i rolnicze, z których:

• Część techniczna (budynki, zbiorniki, urządzenia) podlega ograniczeniu do 1 ha, jako grunt rolny podlegający trwale przekształceniu

• Część rolnicza (np. przechowywanie biomasy, wykorzystanie pofermentu, pola uprawne pod rośliny energetyczne) może być wyłączona z tego limitu.

h. W interpretacjach dotyczących stosowania przepisów u.o.g.r.l., MRiRW podkreśla, że kluczowe jest faktyczne przeznaczenie gruntu, a nie tylko jego formalna przynależność do inwestycji. W szczególności, w odniesieniu do budowy paneli fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy elektrycznej do 50 kW, służącej wyłącznie prowadzonej produkcji rolniczej, grunty pod takimi instalacjami są traktowane jako grunty rolne, jeżeli służą wyłącznie produkcji rolniczej[5].

i. Ponadto, w interpretacjach podatkowych dotyczących dzierżawy gruntów, organy podatkowe zwracają uwagę na faktyczne wykorzystanie gruntu przez dzierżawcę. Decydujące znaczenie dla zastosowania zwolnienia z VAT ma rzeczywiste przeznaczenie gruntu na cele rolnicze, niezależnie od formalnego statusu dzierżawcy[6].

j. Łączone rolne i nierolne przeznaczenie nieruchomości rolnej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zwanym dalej M.P.Z.P, a zastosowanie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego: W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreślono, że o kwalifikacji nieruchomości jako rolnej decyduje jej faktyczne użytkowanie, a nie tylko formalne zapisy w planie zagospodarowania przestrzennego[7]. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2012 r., IV CSK 93/12. LEX nr 1229816, wskazano, co następuje: „Nieruchomością rolną w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592) jest także nieruchomość częściowo przeznaczona w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne Analogiczne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w treści postanowienia z dnia 15 maja 2009 r., wydanego w sprawie sygn. akt II CSK 9/09, LEX nr 518109.” Również w orzecznictwie sądów administracyjnych aprobatę zyskał powyższy pogląd (tak chociażby WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 23 września 2015 r., sygn. akt II SA/Bd 730/15, LEX nr 1852243).

k. W przypadku zajętego wcześniej  gruntu rolnego pod drogę dojazdową, place składowe, miejsca postojowe i manewrowe, śmietniki, miejsce magazynowania odpadów i ogrodzeń, można zawczasu wystąpić o zmianę przeznaczenia tych gruntów na cele nierolnicze lub nieleśne, zanim wystąpi się o warunki zabudowy lub pozwolenie na budowę, wyłączając tym samym ich wielkość z obszaru gruntu rolnego, wliczanego do limitu 1 ha zajętego pod inwestycje biogazową i podlegającego trwale przekształceniu: MRiRW udostępnia wytyczne dotyczące procedur związanych ze zmianą przeznaczenia gruntów rolnych, zwracając uwagę na konieczność uzyskania zgody ministra dla gruntów klas I-III[8].

l. Brak jest też podstaw do tego, aby powierzchnię gruntu jaką będzie zajmować planowana biogazownia z uwagi na wymagania przewidziane w rozporządzeniu MRiRW z dnia 13 stycznia 2023 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich sytuowanie, dalej: rozporządzenie o budowlach rolnych (np. wymagania dotyczące lokalizacji, odległości, infrastruktury pomocniczej), identyfikować/utożsamiać z powierzchnią zabudowy w rozumieniu § 1 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dalej: rozporządzenie środowiskowe w związku z liberalizacją ochrony gruntów rolnych, wyrażoną wart. 2 ust. 1 pkt. 3a u.o.g.r.l, które definiuje pojęcie „powierzchni zabudowy” na potrzeby oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ), jako powierzchnię terenu zajętą przez obiekty budowlane oraz pozostałą powierzchnię przeznaczoną do przekształcenia, w tym tymczasowego, w celu realizacji przedsięwzięcia. Przypomnieć należy, że to czy inwestycja kwalifikuje się do przedsięwzięć wymienionych w § 3 ust. 1 pkt 54 lit. a rozporządzenia środowiskowego, tj. czy inwestycja kwalifikuje się do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko jako zabudowa przemysłowa, w tym zabudowa systemami fotowoltaicznymi, lub magazynowa, wraz z towarzyszącą jej infrastrukturą, o powierzchni nie mniejszej niż 0,5 ha na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy, zależy czy planowana inwestycja (w tym przypadku biogazownia rolnicza) jest m.in. instalacją oze, co przekłada się na brak konieczności weryfikacji, czy zamierzenie spełnia wymogi z art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 upzp. [Zob. Wyrok WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 20 czerwca 2024 r. o sygn. akt IV SA/Po 94/24]

• zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2019 r. poz. 1839), na mocy § 3 ust. 1 pkt 47 i pkt 82 instalacje do wytwarzania biogazu rolniczego o mocy elektrycznej nie większej niż 0,5 MW lub wytwarzających ekwiwalentną ilość biogazu rolniczego do celów innych niż produkcja energii elektrycznej nie są zaklasyfikowane jako inwestycje mogące zawsze lub mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
• Definicja „powierzchni zabudowy” w rozporządzeniu środowiskowym używane w decyzjach środowiskowych odnosi się także do rzeczywistej powierzchni obiektów budowlanych, a nie całkowita powierzchnia działki czy obszaru przeznaczonego na inwestycję.

W razie pytań i wątpliwości związanych z powyższą materią zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: wlodawiec[at]prokurent.com.pl

---

Autor:

Marcin Pabian – aplikant radcowski

---

[1] Podstawę materialnoprawną rozstrzygnięć stanowią przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2023 r. poz. 977 – dalej w skrócie „upzp”).Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 2 upzp. w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, przy czym: 2) sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji ustala się w drodze decyzji o warunkach zabudowy.

[2] Specustawa biogazowa nie uzależnia budowy biogazowni rolniczej, od posiadania przez osobę fizyczną, prowadzącą gospodarstwo rolne statusu rolnika indywidualnego w rozumieniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Uprawnionym inwestorem może być osoba prawna, która w ramach działalności rolniczej prowadzi gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej, nawet w formie kapitałowej spółki handlowej.

[3] „Dodatkowym ułatwieniem dla rozwoju i funkcjonowania biogazowni rolniczych jest zamiana ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, polegająca na przyjęciu, że w przypadku gospodarstw rolnych, do gruntów rolnych zaliczone zostaną grunty określone w projekcie zagospodarowania działki lub terenu określonym w art. 34 ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane przeznaczone pod budynki, budowle i urządzenia wchodzące w skład biogazowni rolniczej powstałej i funkcjonującej w oparciu o przepisy projektowanej ustawy, o ile ich łączna powierzchnia nie jest większa niż 1 ha i wchodzą w skład gospodarstwa rolnego. (…) w sytuacji, gdy powierzchnia gruntu zajętego dla funkcjonowania biogazowni rolniczej przekroczy 1 ha, to nie jest możliwe skorzystanie z dobrodziejstwa tego przepisu – dla części nieprzekraczającej 1 ha. W takim wypadku całość gruntu zajętego dla inwestycji powinna zostać uznana jako grunt o charakterze przemysłowym. Łączna powierzchnia 1 ha dotyczy całego gospodarstwa rolnego określonego podmiotu. Co prawda tak ukształtowane ułatwienie dotyczy jedynie części biogazowni rolniczych, ale ocenie projektodawców, w ich przypadku nie pozwoli to na niekorzystne dla rolników interpretacje w zakresie (…) konieczności wyłączenia gruntów z produkcji rolnej.” Uzasadnienie projektodawcy specustawy biogazowej UD-485 s. 10

[4] Aspekt możliwości dalszego wykorzystywania gruntów inwestycyjnych rolnych do celów rolnych zgodny jest z przesłaniem art. 2 pkt 1 u.k.u.r. „nieruchomości rolnej” – należy przez to rozumieć nieruchomość rolną w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne;

Art.  461. K.c.  Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

„W projektowanej ustawie definiuje się także gospodarstwo rolne. Odesłanie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym nakazuje przyjąć, że jest to obszar gruntów, o których mowa w art. 1, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej. Dopełnieniem tej definicji, w świetle art. 2 pkt 3 jest to, aby w skład tak rozumianego gospodarstwa rolnego wchodziła zabudowa zagrodowa w rozumieniu art. 4 pkt 31 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, a więc budynki mieszkalne oraz budynki i urządzenia służące wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu, jeżeli są położone na gruntach rolnych i wchodzą w skład gospodarstwa rolnego.” – Uzasadnienie projektodawcy specustawy biogazowej UD-485 s. 5

[5] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/interpretacje-z-zakresu-ustawy-o-ochronie-gruntow-rolnych-i-lesnych/

[6] https://www.interpretacje.pl/vat/9737066%2Cinterpretacja-indywidualna-stanowisko-prawidlowe-interpretacja.html/

[7] Wyrok WSA w Warszawie z dnia 22.07.2021 r., IV SA/Wa 713/21, LEX nr 3311643 Zob. https://ukur.pl/orzecznictwo/laczone-rolne-i-nierolne-przeznaczenie-nieruchomosci-rolnej-w-mpzp-a-zastosowanie-ukur/

[8] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/przeznaczenie-gruntow-klas-i-iii