Różne branże przemysłu wymagają stosowania różnych maszyn w celu produkcji towarów lub świadczenia odpowiednich usług. Maszyny te łączy często jedna rzecz – są wykonane ze stali. W niniejszym artykule przybliżamy Państwu różnice w materiałach zastosowanych przy produkcji maszyn, np. w zakresie ich odporności i właściwości rodzajów stali nierdzewnej. Wskazujemy również związaną z tym kwestię odpowiedzialności kontraktowej producentów maszyn, np. w sytuacji niezgodności deklarowanego składu z rzeczywiście użytym materiałem.

Jakość stali nierdzewnej zależy przede wszystkim od jej skład chemicznego, który decyduje o właściwości fizyczne, mechanicznych i chemiczne materiału.

Ze względu na charakterystyczne właściwości użytkowe stal nierdzewną można podzielić na cztery główne grupy: austenityczna, ferrytyczna, austenityczno-ferrytyczna (duplex) oraz martenzytyczna. Każda z tych grup różni się odpornością na korozję, wytrzymałością mechaniczną i podatnością na obróbkę. Kluczowe znaczenie mają pierwiastki używane do stopu stali, takie jak chrom, nikiel, molibden czy węgiel, decydują o końcowych właściwościach danego gatunku stali.

Charakterystyka pierwiastków używanych w produkcji stali nierdzewnej:

Pierwiastki	Główna funkcja	Wpływ na właściwości
Chrom (Cr) 18-20%	Pasywacja	Odporność na korozję, utlenianie
Nikiel (Ni) 8-10.5%	Stabilizacja austenitu	Ciągliwość, udarność, odporność chemiczna, niemagnetyczność
Molibden (Mo) 2-3%	Odporność na korozję	Ochrona przed korozją wżerową i szczelinową w środowiskach z chlorkami
Węgiel (C) max 0.08%	Wzmacnianie	Zwiększenie wytrzymałości i twardości, ryzyko korozji międzykrystalicznej
Mangan (Mn) Max 2%	Stabilizacja austenitu	Stabilizacja austenitu, zastępuje nikiel
Miedź (Cu) max 1%	Odporność chemiczna	Zwiększa odporność na kwas siarkowy
Krzem (Si) max 1%	Odporność na utlenianie	Zwiększa odporność w wysokich temperaturach, odporność na utlenianie i osadzanie się kamienia,
Aluminium (Al) 0.05-0.3%	Odtlenianie, odporność na utlenianie	Poprawa czystości metalurgiczną i odporność na utlenianie w wysokiej temperaturze
Niob (Ni) 0.2-1%	Stabilizacja struktury	Wiążą węgiel, zapobiegają korozji międzykrystalicznej
Tytan (Ti) 0.3-0.8 %	Stabilizacja struktury	Wiążą węgiel, zapobiegają korozji międzykrystalicznej
Azot (N) 0.05-0.3%	Wzmacnianie i pasywacja	Wzrost wytrzymałości, odporność na korozję wżerową, stabilizacja austenitu
Siarka (S) max 0.03%	Obrabialność	Poprawia skrawalność, obniża odporność na korozję lokalną

Norma PN_EN 10088-2: Stale odporne na korozję – Część 2

Norma określa wymagania techniczne dotyczące płaskich wyrobów ze stali nierdzewnych walcowanych na gorąco i na zimno, przeznaczonych do ogólnych zastosowań konstrukcyjnych, mechanicznych i chemicznych. Jest częścią norm EN 10088, które obejmują klasyfikację, skład chemiczny i specyfikacje różnych stali nierdzewnych.

Stale austenityczne charakteryzują się wysoką odpornością na korozję, dobrą ciągliwością i plastycznością, a także niemagnetycznością. Producenci często odwołują się do norm materiałowych, wskazując zgodność swoich wyrobów z jasno zdefiniowanymi, obiektywnie mierzalnymi parametrami stali. Dzięki temu mogą zapewnić, że zastosowane materiały spełniają rygorystyczne kryteria jakości.

Wśród najczęściej stosowanych stali nierdzewnych znajdują się AISI 304 i AISI 316 – oznaczenia według amerykańskiej normy AISI (American Iron and Steel Institute):

• AISI 304 – najczęściej stosowana stal nierdzewna typu 18/8 (18% chromu, 8% niklu), odporna na korozję i łatwa do obróbki, a numer przy oznaczeniu normy amerykańskiej to gatunku stali.
• AISI 316 – zawiera dodatkowo molibden (ok.2-3%), co zwiększa odporność na korozję w środowiskach agresywnych (np. w kontakcie z solą, kwasami, wodą morską). Znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i morskim, a numer przy oznaczeniu normy amerykańskiej to gatunku stali.

Właściwości stali AISI-304 (stal nierdzewna) i AISI-316 (stal nierdzewna kwasoodporna)

Parametr	1.4301 (AISI-304)	1.4401 (AISI-316)
Struktura metalurgiczna	Austenityczna	Austenityczna
Zastosowanie	Sprzęt kuchenny, zbiorniki, rurociągi, przemysł spożywczy	Przemysł spożywczy, farmaceutyczny, chemiczny, morski
Odporność na korozję	Wysoka	Bardzo wysoka
Zawartość molibdenu (Mo)	Brak	2-3%
Odporność na działanie kwasów	Ograniczona	Lepsza (szczególnie na kwas siarkowy i chlorki)
Cena	Niższa	Wyższa
Zastosowanie w kontakcie z solą	Ograniczone	Zalecone
Spawalność	Bardzo dobra	Bardzo dobra
Magnetyczność	Niemagnetyczna	Niemagnetyczna

Stal nierdzewna 0H18N9 (polskie oznaczenie według PN), odpowiadająca stali AISI 304 (amerykańskie oznaczenie) lub 1.4301(europejskie oznaczenie wg EN 10088), Znalazła zastosowanie ze względu na swoje właściwości w:

Co oznacza polskie oznaczenie 0H18N9:

0 – maksymalna zawartość węgla (do 0,08%),

H18 – zawartość chromu ok. 18%,

N9 – zawartość niklu ok 9%.

• Przemyśle chemicznym – wymienniki ciepła, chłodnice, kondensatory, zbiorniki, rurociągi przemysłowe wykonane z rur nierdzewnych kwasoodpornych.
• Przetwórniach żywności, mleczarniach, browarach – zbiorniki, autoklawy, pasteryzatory, cysterny przewozowe.
• Przemyśle celulozowo-papierniczym – urządzenia stykające się z roztworami zasadowymi.
• Przemysł kriogenicznym – zbiorniki ciekłych gazów, cysterny przewozowe, części aparatury skraplającej.
• Produkcji sztućców i nakryć stołowych – wysoka odporność na korozję sprawia, że stal 304 jest powszechnie stosowana w gastronomi.

Stal kwasoodporna 00H17N14M2 (polskie oznaczenie wg PN), odpowiadająca stali AISI 316L (amerykańskie oznaczenie) lub 1.4404(europejskie oznaczenie wg EN 10088). Ze względu na swoje właściwości znajduje szerokie zastosowanie w następujących branżach:

Co oznacza polskie oznaczenie 00H17N14M2:

00 – maksymalna zawartość węgla – bardzo niska, do 0,02%

H17 – zawartość chromu około 17%

N14 – zawartość niklu około 14 %

M2 – zawartość molibdenu około 2%

• Przemysł chemiczny – zbiorniki, rurociągi, aparaty ciśnieniowe (do temperatury 350˚C), wymienniki ciepła, reaktory, pompy, zawory,
• Przemysł celulozowo-papierniczym – rurociągi, autoklawy, wymienniki ciepła, płuczki, ruszty
• Przemysł włókien sztucznych – rurociągi i inne urządzenia
• Przemysł farmaceutyczny – zbiorniki, kadzie, aparaty reakcyjne, rurociągi, pompy, mieszadła
• Przetwórstwo żywności, mleczarniach, browarach i rozlewniach wina – zbiorniki, kadzie, pasteryzatory, wymienniki ciepła, rurociągi przemysłowe,
• Gastronomia – wyposażenie kuchni i restauracji

Stal w przemyśle spożywczym i HACCP

HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) to system zarządzania bezpieczeństwem żywności oparty na identyfikacji, ocenie i kontroli zagrożeń na różnych etapach produkcji i dystrybucji.

W przemyśle spożywczym, gdzie priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności i zgodność z rygorystycznych norm higienicznych (takimi jak HACCP), kluczowe znaczenie ma odpowiedni dobór materiałów konstrukcyjnych. Właściwie dobrane materiały pomagają zminimalizować ryzyko zagrożeń biologicznych, chemicznych oraz fizycznych. Najczęściej wykorzystuje się dwa typy stali nierdzewnej: austenityczna AISI-304 i austenityczna z dodatkiem molibdenu AISI-316. Wyrób konkretnego gatunku stali zależy bezpośrednio od wymagań higienicznych i warunków eksploatacyjnych.

Ze względu na konieczność utrzymania najwyższych standardów czystości, materiały dopuszczone do kontaktu z żywnością muszą spełniać dwa podstawowe kryteria: powinny być łatwe do czyszczeniu i dezynfekcji, a także odporne na działanie agresywnych środków chemicznych oraz wysokiej temperatury. Zarówno AISI 304, jak i AISI 316 spełniają te wymagania i sprawdzają się w przemyśle i środowisku, do których zostały przeznaczone.

Rozporządzenie 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych

Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia 852/2004 wszelkie przedmioty, instalacje i sprzęt, pozostające w kontakcie z żywnością muszą:

1. być skutecznie czyszczone oraz w miarę potrzeby, dezynfekowane. Czyszczenie i dezynfekowanie muszą odbywać się z częstotliwością zapewniającą zapobieganie jakiemukolwiek ryzyku zanieczyszczenia;
2. być tak skonstruowane, z takich materiałów i utrzymywane w tak dobrym porządku, stanie i kondycji technicznej, aby zminimalizować jakiekolwiek ryzyko zanieczyszczenia;
3. z wyjątkiem jednorazowych kontenerów i opakowań zbiorczych, być tak skonstruowane, z takich materiałów i w tak dobrym porządku, stanie i kondycji technicznej, aby mogły być starannie czyszczone i, w miarę potrzeby, dezynfekowane;
4. oraz być instalowane w taki sposób, aby pozwolić na odpowiednie czyszczenie sprzętu i otaczającego obszaru.

W miarę potrzeby, sprzęt musi być wyposażony w jakiekolwiek właściwe urządzenia kontrolne, aby zagwarantować osiągnięcie celów niniejszego rozporządzenia.

W przypadku gdy niezbędne jest używanie chemicznych dodatków w celu zapobieżenia korozji sprzętu i kontenerów, muszą one być używane zgodnie z dobrą praktyką.

Oznakowanie CE

Wiele urządzeń przemysłowych objętych jest obowiązkiem oznakowania CE. ,,Zgodność europejska’’ oznacza deklarację producenta, że wyrób spełnia wymagania prawne określone w dyrektywach ,,Nowego Podejścia’’ Unii Europejskiej. Producent poddaje wyrób ocenie zgodności, aby potwierdzić, że spełnia on wymagania dotyczące bezpiecznego użytkowania, ochrony zdrowia i środowiska.

Oznaczenie CE jest warunkiem dopuszczenia wielu grup produktów do obrotu lub oddania ich do użytku. Producent umieszcza znak CE na produkcie na własną odpowiedzialność i nie potrzebuje uprzedniego zezwolenia.

Ważne jest, aby przed oznakowaniem wyrób został zweryfikowany pod kątem tego, czy podlega odpowiednim dyrektywom lub rozporządzeniom, a także by zostały skompletowane dokumentacja techniczna oraz deklaracja zgodności UE lub deklaracja właściwości użytkowych.

Samo oznaczenie CE nie posiada terminu ważności, jednak producent jest zobowiązany do aktualizacji deklaracji zgodności w przypadku zmiany któregokolwiek z jej element. Zasady dotyczące oznakowania CE reguluje ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku.

Art. 6. Ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku:

 Oznakowanie CE, a w przypadku przyrządów pomiarowych także dodatkowe oznakowanie metrologiczne, umieszcza się na wyrobie podlegającym obowiązkowi oceny zgodności po przeprowadzeniu tej oceny i potwierdzeniu zgodności wyrobu z wymaganiami, a przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu lub oddaniem go do użytku.

Deklaracja producenta i odpowiedzialność

Producent, deklaruje, że produkt wykonany jest ze stali nierdzewnej lub kwasoodpornej oraz zobowiązuje się do użycia materiałów zgodnych z odpowiednimi normami dotyczącymi stali. Deklaracja ta pełni funkcję zapewnienia jakości i stanowi podstawę zaufania ze strony nabywcy, zwłaszcza w przypadku wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością lub stosowanych w warunkach wymagających wysokiej odporności na korozję.

Kupujący opiera się na deklaracji producenta, jednak wiąże się to z ryzykiem wystąpienia niezgodności, takich jak:

• braku zgodności deklarowanego gatunku stali z rzeczywistym składem chemicznym materiału,
•  użycia stali niespełniającej wymaganych parametrów jakościowych,
• Zastosowania nieautentycznego lub fałszywego oznaczenia.

Deklaracja producenta powinna zawierać:

• oznaczenie gatunku stali
• wskazanie stosowanych normy
• informacji o dopuszczeniu materiału do kontaktu z żywnością (lub o braku przeciwskazań do takiego zastosowania) zgodnie z Rozporządzenie 1935/2004 w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG

W praktyce kupujący nie ma możliwości samodzielnej weryfikacji gatunku użytej stali. Potwierdzenie zgodności deklaracji producenta wymagałoby przeprowadzenie specjalistycznych badań laboratoryjnych takich jak:

• spektrometria emisji optycznej
• spektrometria fluorescencji rentgenowskiej.

Tego typu analizy mogą potwierdzić zawartość kluczowych pierwiastków, decydujących o klasie odporności stali na korozję.

Zgodnie z art. 556 kodeksu cywilnego sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeśli sprzedana rzecz ma wadę (rękojmia). Z kolei zgodnie z art. 556¹ § 1 kodeksu cywilnego wada polega na niezgodności przedmiotu sprzedaży z umową. Zgodnie z art. 558 kodeksu cywilnego, przy sprzedaży dokonanej pomiędzy przedsiębiorcami (B2B) istnieje możliwość wyłączenia rękojmi.

W przypadku, gdy produkt okazuje się wadliwy (np. pojawiła się korozja), a producent nie wyłączył odpowiedzialności w ramach gwarancji ani nie zastrzegł w dokumentacji, że w określonych warunkach może dojść do takich zjawiska, konsument może skorzystać z prawa wynikających z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy.

Zgodnie z Art.  557. [Zwolnienie od odpowiedzialności] Kodeks cywilny

§  1. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.

§  2. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy.

Kupujący może w takim przypadku domagać się:

• naprawy produktu,
• jego wymiany,
• zwrotu zapłaconej kwoty

Korozja jako wada

Korozja może zostać uznana za wadę fizyczną rzeczy w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, jeżeli:

• wynika z użycia materiału niezgodnego z deklaracją producenta,
• jest skutkiem wady materiałowej,
• stanowi efekt wady konstrukcyjnej
• pojawia się mimo deklarowanej odporności na warunki, w których produkt był eksploatowany – nawet stal zgodna z normami może ulec korozji.
• pojawia się wskutek niewłaściwie obrobionej powierzchni
• powierzchnia była narażona na środki chemiczne lub środowisko pomimo zapewnień producenta co do jej odporności

---

Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w uzyskaniu zgody KOWR na nabycie nieruchomości, lub mają Państwo pytania lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: włodawiec@prokurent.com

---

Autorzy:

• Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner
• Mariusz Bonisławski – Radca Prawny
• Aniela Kufel – studentka

---

Źródła:

• Rozporządzenie 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych

Dz.U.UE.L.2004.139.1 z dnia 2004.04.30 Wersja od: 24 marca 2021 r.  (Stan prawny na dzień 18.07.2025)

• Systemy oceny zgodności i nadzoru rynku.

Dz.U.2025.568 t.j. z dnia 2025.04.29 Wersja od: 29 kwietnia 2025 r. (Stan prawny na dzień 18.07.2025)

• Rozporządzenie 1935/2004 w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG

Dz.U.UE.L.2004.338.4 z dnia 2004.11.13 Wersja od: 27 marca 2021 r. (Stan prawny na dzień 18.07.2025)

• Kodeks cywilny.

Dz.U.2024.1061 t.j. z dnia 2024.07.17. Wersja od: 13 lipca 2025 r.  (Stan prawny na dzień 18.07.2025)

• Norma PN-EN 10088-2: Stale odporne na korozję – Część 2: Wymagania techniczne dotyczące wyrobów płaskich ze stali nierdzewnej do zastosowań konstrukcyjnych stanowi podstawowy dokument odniesienia dla branży spożywczej i pokrewnych – https://www.alfa-tech.com.pl/stale-wysokostopowe-o-specjalnych-wlasnosciach-stal-kwasoodporna-0h18n9/
• https://www.stalenierdzewne.pl/2025/06/03/rola-pierwiastkow-stopowych-w-stalach-nierdzewnych/
• https://www.ssina.com/education/product-resources/alloying-elements/
• https://rollsteel.pl/pierwiastki-w-stali-nierdzewnej/
• https://www.alfa-tech.com.pl/stal-kwasoodporna-00h17n14m2/
• https://www.pcbc.gov.pl/pl/blog/certyfikacja/znak-ce-co-oznacza-i-jakie-korzysci-niesie-dla-producenta
• https://www.ita-polska.com.pl/uslugi/uslugi-pomiarowe/badanie-skladu-pierwiastkowego-spektrometria-
• https://stalpact.pl/stal-nierdzewna-aisi-304-gatunek-1-4301-oraz-316-stal-nierdzewna-304/
• https://inoxa.pl/blog/post/rodzaje-dokumentow-kontroli
• https://www.gov.pl/web/psse-piotrkow-trybunalski/system-haccp–podstawowe-informacje-podstawy-prawne