Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 2019/33
Ustawa z dnia 28 września 2022 r.
Unijne systemy jakości mają na celu ochronę unikatowych cech produktów, które związane są z ich pochodzeniem geograficznym. Oznaczenie geograficzne może zostać przyznane tylko i wyłącznie produktom, które cechują się szczególnym związkiem z danym obszarem geograficznym. Poprzez oznaczenia geograficzne konsument zyskuje gwarancję, iż zakupiony produkt stanowi materiał o wyjątkowej jakości. Wyróżniamy trzy rodzaje o znaczeń geograficznych: chroniona nazwa pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne, gwarantowana tradycyjna specjalność.
Oznaczenie geograficzne
Aby lepiej zrozumieć istotę nadawania oznaczeń geograficznych należy zwrócić uwagę na ich definicję. Zgodnie z Ustawą z dnia 30 czerwca 2000 r., która dotyczy prawa własności przemysłowej oznaczeniami geograficznymi są oznaczenia słowne, które odnoszą się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejscowości, regionu lub kraju, które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.
Chroniona nazwa pochodzenia (ChNP)
Chroniona nazwa pochodzenia oznacza nazwę regionu, miejsca, a także w niektórych przypadkach, państwa, która służy do opisywania wyrobu, którego cechy jakościowe i właściwości są związane z określonym środowiskiem geograficznym. Produkt oznakowany w taki sposób powinien być wyprodukowany na określonym obszarze geograficznym.
Chroniona nazwa pochodzenia może być użyta w przypadku produktów spożywczych, produktów rolnych, a także wina.
Aby produkt mógł zostać oznakowany w taki sposób, każdy etap produkcji musi odbyć się w danym regionie geograficznym. Kontrowersję może wzbudzać znakowanie win. Producent może użyć znaku ChNP wówczas, gdy do produkcji wina zostały użyte winogrona pochodzące tylko i wyłącznie z obszaru geograficznego, w którym produkuje się dane wino.
Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 na opakowaniu takich produktów producent powinien umieścić odpowiednie logo, które będzie informowało konsumenta o wyjątkowej jakości spożywanego produktu.
Rys 1. Przedstawienie graficzne ChNP
Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG)
W przypadku chronionego oznaczenia geograficznego produkt powinien pochodzić z określonego miejsca, regionu lub kraju. W odróżnieniu od stosowania sformułowania „nazwa pochodzenia” tylko jeden z etapów produkcji takiego produktu powinien odbywać się na tym określonym obszarze geograficznym. Aby produkt mógł być oznakowany w taki sposób, jego jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna w głównej mierze powinna wynikać z określonego pochodzenia geograficznego.
Chronione oznaczenie geograficzne może być użyte w przypadku produktów spożywczych, produktów rolnych, a także wina.
W odróżnieniu od ChNP, wina posiadające chronione oznaczenie geograficzne mogą być produkowane nie tylko z winogron pochodzących z miejsca produkcji wina. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/33 dopuszcza użycie 25% winogron pochodzących spoza miejsca produkcji wina.
Rys 2. Przedstawienie graficzne ChOG
Gwarantowana tradycyjna specjalność (GTS)
Gwarantowana tradycyjna specjalność (GTS) ma na celu podkreślenie tradycyjnych cech produktu, takich jak sposób produkcji, a także skład chemiczny. W odróżnieniu do ChNP i ChOG gwarantowana tradycyjna specjalność nie jest związana z określonym obszarem geograficznym.
GTS może być użyte w przypadku produktów spożywczych i produktów rolnych. Natomiast nie może być użyte do znakowania win.
Rys 3. Przedstawienie graficzne GTS
Procedura rejestracyjna
Na terytorium Polski jednostką prowadzącą rejestr produktów posiadających oznaczenia geograficzne jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rejestracja takich oznaczeń przebiega dwuetapowo. Pierwszy etap przebiega w kraju członkowskim, natomiast drugi etap na poziomie Komisji Europejskiej.
Podmiotami uprawnionymi do składania wniosku są producenci oraz przetwórcy tego samego produktu żywnościowego. W wyjątkowych sytuacjach wniosek taki mogą złożyć także osoby fizyczne, jednakże jest to możliwe tylko wtedy, gdy są one jedynymi producentami/ przetwórcami na określonym terenie geograficznym.
Wniosek o rejestrację powinien zawierać sprecyzowane określenie oznaczenia geograficznego. Należy wskazać dokładny rodzaj produktu, a także granice terenu, do którego się odnosi. W zgłoszeniu należy także podać szczególne cechy lub właściwości towaru, w szczególności fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne. Oprócz elementów wskazanych powyżej, podmiot wnioskujący powinien pamiętać o podaniu warunków korzystania z oznaczenia geograficznego, obejmujące sposób wytwarzania.
Rejestry produktów wysokiej jakości
Wyróżniamy następujące rejestry produktów wysokiej jakości:
- Glview- baza danych przeznaczona do wyszukiwania oznaczeń geograficznych chronionych na poziomie UE. Jest użytecznym narzędziem dla konsumentów, producentów i specjalistów zajmujących się własnością intelektualną. Zawiera między innymi datę pierwszeństwa i status prawny.
- eAmbrosia- baza danych ułatwiająca dostęp do informacji o oznaczeniach geograficznych. Zawiera między innymi status, specyfikację produktu oraz bezpośredni link do podstawy prawnej.
Polepszenie systemu oznaczeń geograficznych
31 marca 2022 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie oznaczeń geograficznych. Wniosek dotyczył win, napojów spirytusowych, a także produktów rolnych.
Komisja zaproponowała działania mające na celu wzmocnienie, a także udoskonalenie istniejącego systemu:
- Zwiększenie ochrony oznaczeń geograficznych w Internecie. Ochrona przed rejestracją w złej wierze, a także wykorzystywaniem oznaczeń geograficznych w systemie nazw domen;
- Przyznanie nowych uprawnień dla grup producentów. Zwalczanie podrabiana oznaczeń geograficznych;
- Skrócenie procedury rejestracyjnej oznaczeń geograficznych. Wprowadzenie jednolitej procedury rejestracyjnej dla wnioskodawców z UE, a także państw trzecich;
Zmiana ustawy o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz niektórych innych ustaw
Ustawa z dnia 28 września 2022 r. zawiera między innymi zmiany w zakresie rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych.
W ustawie zostały określone warunki ochrony w Polsce nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych. Nowe przepisy zawierają między innymi wykaz zadań, a także właściwości organów i jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za kontrolę i certyfikację artykułów rolno-spożywczych.
Ustawa przewiduje również powołanie Rady do Spraw Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności. Zadaniem Rady będzie opiniowanie wniosków o rejestrację produktów posiadających oznaczenie geograficzne. Ustawa weszła w życie z dniem 30 października br.
Oznaczenie geograficzne „Scotch whisky”
Scotch Whisky Association jest utworzoną zgodnie z prawem szkockim organizacją, której celem jest w szczególności ochrona handlu szkocką whisky zarówno w Szkocji, jak i za granicą. Jeden z podmiot w Niemczech wprowadził na rynek whisky o nazwie „Glen Buchenbach”. Zdaniem organizacji nazwa tego produktu bezpośrednio nawiązuje do oryginalnego szkockiego trunku poprzez użycie określenia „glen”. Na tej podstawie Scotch Whisky Association wniosła o zaprzestanie wprowadzania do obrotu whisky „Glen Buchenbach”.
Zgodnie z wyrokiem Trybunału z 7 czerwca 2018 r. aby ustalić, czy ma miejsce „pośrednie wykorzystanie w celach handlowych” zarejestrowanego oznaczenia geograficznego, wymagane jest, by sporny element był wykorzystywany w formie, która jest albo identyczna z tym oznaczeniem, albo podobna pod względem fonetycznym lub wizualnym. Dlatego też nie wystarczy, że element ten może budzić w świadomości docelowego kręgu odbiorców jakiekolwiek skojarzenie ze wspomnianym oznaczeniem lub obszarem geograficznym z nim związanym.
AUTORZY:
- Piotr Włodawiec – partner, radca prawny
- Anna Pakulska – inżynier technologii żywności
W przypadku pytań, zapraszamy do kontaktu: food@prokurent.com
Przeczytaj również:
Jakość handlowa- sposoby weryfikacji
Nanocząstki w opakowaniach przeznaczonych do kontaktu z żywnością
