Rolnictwo ekologiczne jest jednym z najszybciej rozwijających się sektorów rolnictwa Unii Europejskiej. Powoduje to wzrost zainteresowania konsumentów produktami „EKO”. Rolnictwo ekologiczne stanowi część łańcucha dostaw, który obejmuje sektor: przetwórstwa, dystrybucji oraz sprzedaży detalicznej. Według Komisji Europejskiej żywność „eko” i organiczna jest światowym trendem w strategii bioróżnorodności, jak i w strategii „Od pola do stołu”. Do 2030 r. udział powierzchni upraw ekologicznych dla Całej Unii Europejskiej powinien wynosić 25%. Według danych zgromadzonych przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, w 2021 r. działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego prowadziło 21 795 podmiotów.

Definicja produkcji ekologicznej

Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018r. produkcja ekologiczna jest systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym praktyki najkorzystniejsze dla środowiska i klimatu, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych oraz stosowanie wysokich norm dotyczących dobrostanu zwierząt i produkcji, odpowiadających zapotrzebowaniu rosnącej liczby konsumentów na produkty wytwarzane przy użyciu naturalnych środków i procesów. Produkcja ekologiczna pełni zatem podwójną funkcję społeczną: z jednej strony w odpowiedzi na zapotrzebowanie konsumentów dostarcza na rynek produkty ekologiczne, a z drugiej strony dostarcza powszechnie dostępne dobra, przyczyniając się do ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt, jak również do rozwoju obszarów wiejskich.

Cele produkcji ekologicznej

Produkcja ekologiczna powinna przyczyniać się do ochrony środowiska i klimatu. Dodatkowo powinna przyczyniać się również do wysokich norm dobrostanu zwierząt, a także do zaspokajania potrzeb behawioralnych danych gatunków zwierząt. Poprzez rezygnację z pestycydów oraz nawozów sztucznych, rolnicy utrzymują długotrwałą żyzność gleby. Gospodarstwa ekologiczne przyczyniają się do wysokiego poziomu różnorodności biologicznej. Wiąże się to przede wszystkim ze stosowaniem zróżnicowanego materiału genetycznego roślin, takiego jak ekologiczny materiał heterogeniczny i odmiany ekologiczne, które nadają się do produkcji ekologicznej. Wspieranie rozwoju ekologicznych hodowli roślin w znacznym stopniu utrzymuje nietoksyczne środowisko.

Zasady produkcji ekologicznej

Wytwarzanie żywności organicznej powinno opierać się na odpowiednio zaprojektowanych procesach biologicznych. Przy produkcji ekologicznej należy zastosować metody, które:

• Wykorzystują żywe organizmy i mechaniczne metody produkcji;
• Polegają na prowadzeniu upraw w powiązaniu z glebą i prowadzeniu produkcji zwierzęcej w powiązaniu z gruntami rolnymi;
• Wykluczają stosowanie GMO;
• Opierają się na ocenie ryzyka, a także stosowaniu środków ostrożności.

Nadzór nad produkcją ekologiczną

Nadzór nad jednostkami certyfikującymi oraz nadzór nad produkcją ekologiczną sprawuję Główny Inspektor. Oprócz organizowania audytów odpowiedzialny jest za przeprowadzanie urzędowych kontroli. Wydaje również wytyczne, a także polecenia, które mają na celu zapewnienie prawidłowej realizacji wykonywanych przez jednostkę certyfikujące kontroli urzędowej i innych czynności urzędowych. Dodatkowo prowadzi analizy danych i informacji dostarczanych przez jednostki certyfikujące. Może również żądać od jednostek certyfikujących dodatkowych danych i informacji związanych ze sprawowanym nadzorem. Główny Inspektor przeprowadza kontrolę urzędową u producenta ekologicznego, a także u podmiotu, który był producentem ekologicznym, w okresie 5 lat od dnia, w którym podmiot ten poinformował o wycofaniu się z produkcji ekologicznej.

Znakowanie produktów ekologicznych

Na etykiecie produktu ekologicznego należy umieścić elementy, które są wyszczególnione w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. Dotyczy to między innymi: nazwy żywności, wykazu składników, ilości netto żywności, a także informacji o wartości odżywczej. Dodatkowo należy pamiętać o zamieszczeniu: unijnego loga produkcji ekologicznej, numeru jednostki certyfikującej oraz miejsca produkcji nieprzetworzonych produktów rolniczych.

Znak europejskiego rolnictwa ekologicznego jest przyznawany przez Komisję Europejską produktom żywnościowym pochodzącym z gospodarstw certyfikowanych, które stosują naturalne zasady hodowli zwierząt i uprawy roślin.

Numer jednostki certyfikującej znajduję się na opakowaniu, obok unijnego loga produkcji ekologicznej. Numer ten składa się z: numeru referencyjnego nadawanego przez właściwy organ (np. 00), terminu odnoszącego się do produkcji ekologicznej (np. EKO) i akronimu określającego państwo członkowskie (np. PL).

Miejsce produkcji nieprzetworzonych produktów roślinnych powinno określać miejsce, w którym wyprodukowano nieprzetworzony produkt, z którego w wyniku procesu technologicznego powstał produkt końcowy. Oznaczenie to może przyjąć następujące formy:

• „rolnictwo UE” – surowiec wyprodukowany na terenie UE;
• „rolnictwo spoza UE” – surowiec wyprodukowany w krajach trzecich;
• „rolnictwo UE/spoza UE” – surowiec wyprodukowany częściowo na terytorium UE, a częściowo w krajach trzecich.

Produkt ekologiczny to produkt, w którym co najmniej 95% składników pochodzenia rolniczego zawartych w produkcie jest lub pochodzi z produktów uzyskiwanych zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego. Produktem ekologicznym jest również produkt, który został wyprodukowany bez stosowania GMO.

Rolnictwo ekologiczne po 2022 r.

Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018r z dniem 1 stycznia 2022r. weszły w życie nowe przepisy ekologiczne. Wprowadzone zmiany mają zapewnić rolnikom uczciwą konkurencję, zapobiegać oszustwom oraz potrzymać zaufanie konsumentów. Rozporządzenie zakłada między innymi:

• Ułatwienie certyfikacji małym gospodarstwom rolnym dzięki nowemu systemowi certyfikacji grupowej;
• Obowiązek przestrzegania przez producentów w państwach trzecich tych samych przepisów, które obowiązują w UE;
• Wzmocnienie kontroli dzięki bardziej surowym środkom zabezpieczającym;
• Stosowanie bardziej jednolitego podejścia do obniżania ryzyka przypadkowego zanieczyszczenia pestycydami.

AUTORZY:

1. Piotr Włodawiec – partner, radca prawny
2. Anna Pakulska – inżynier technologii żywności

Źródła:

• https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rolnictwo-ekologiczne1
• https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/organics-glance_pl
• https://cpsz.cdr.gov.pl/images/site/pliki/bazarek/OZNACZENIA_PRODUKT%C3%93W_EKOLOGICZNYCH.pdf
• https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/future-organics_pl