Owady jadalne – alternatywne źródło białka w diecie człowieka
Zwiększająca się liczba ludności przyczynia się do wzrostu zapotrzebowania na źródła białka. Maksymalizacja produkcji zwierzęcej, która dostarcza pełnowartościowe białko może doprowadzić do wzrostu emisji gazów cieplarnianych, które wpływają negatywnie na środowisko. Dlatego wyzwaniem dla współczesnej nauki jest poszukiwanie alternatywnych źródeł białka. Jedną z takich alternatyw są owady jadalne. Jednakże nie każdy gatunek owadów może zostać przeznaczony do konsumpcji przez człowieka. Sposób wprowadzania owadów jako środka spożywczego, a także warunki jego użycia określone są przez przepisy Prawa Unijnego.
Definicja prawna
Zgodnie z Rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) nr 2019/625 z dnia 4 marca 2019 r. „owady” oznaczają żywność składającą się, wyekstrahowaną lub produkowaną z owadów lub ich części, w tym z dowolnych stadiów rozwoju owadów, przeznaczonych do spożycia przez ludzi, w odniesieniu do których w stosownych przypadkach wydano zezwolenie.
Nowa żywność – Novel Food
W unijnym wykazie Nowej żywności znajdują się trzy rodzaje owadów. Oprócz nazwy gatunku owadów dopuszczonych do spożycia przez człowieka, wykaz zawiera informację o postaci, pod którą dany owad może zostać wprowadzony do obrotu handlowego. W unijnym wykazie znajdują się aktualnie trzy rodzaje owadów:
- Mącznik młynarek (Tenebrio molitor) – suszone larwy;
- Szarańcza wędrowna (Locusta migratoria) – mrożona, suszona i sproszkowana;
- Świerszcz domowy (Acheta domesticus) – mrożony, suszony i sproszkowany;
Mrożona, suszona i sproszkowana postać szarańczy wędrownej może być dodawana do: przetworzonych produktów z ziemniaków, dań na bazie roślin strączkowych i produktów na bazie makronu, analogów mięsa, zupy i koncentratów zup, roślin strączkowych i warzyw w puszkach/słoikach, sałatek, napojów piwopodobnych, mieszanek do produkcji napojów alkoholowych, czekoladowych wyrobów cukierniczych, orzechów, nasion oleistych, ciecierzycy, mrożonych produktów na bazie sfermentowanego mleka, wędlin,
Przed wprowadzenie na rynek w UE nowej żywności w postaci owadów, producent powinien uzyskać stosowne zezwolenie od Komisji Europejskiej. Wniosek o uzyskanie zezwolenia należy złożyć za pośrednictwem elektronicznego systemu „e-submission system”, który jest dostępny przez stronę internetową Komisji Europejskiej. Szczegółowe informacje w zakresie nowej żywności udzielane są przez Główny Inspektorat Sanitarny.
Owady dopuszczone do spożycia przez ludzi muszą pochodzić z zarejestrowanych zakładów w państwach trzecich. W zakładach takich powinien być wprowadzony program, który oparty jest na zasadach analiz zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP).
Pochodzenie środka spożywczego
Zgodnie z Rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 2021/405 owady jadalne są dopuszczone do sprzedaży, gdy dany środek spożywczy pochodzi, a także został wysłany z państw trzecich wymienionych w załączniku XV do tego rozporządzenia.
Wykaz państw trzecich, z których dozwolone jest wprowadzanie do Unii przesyłek owadów:
- Kanada;
- Szwajcaria;
- Korea Południowa;
- Tajlandia;
- Wietnam;
Świerszcz domowy
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 2023/5 z dnia 3 stycznia 2023 r. zezwala na wprowadzenie na rynek częściowo odtłuszczonego proszku z Acheta domesticus (świerszcza domowego) jako nowej żywności.
Nową żywność stanowi częściowo odtłuszczony proszek otrzymywany z całego Acheta domesticus (świerszcza domowego) po serii kroków obejmujących 24-godzinny okres wstrzymywania podawania pokarmu, aby umożliwić owadom wydalenie treści pokarmowej, uśmiercenie owadów przez zamrożenie, mycie, obróbkę cieplną, suszenie, ekstrakcję oleju (wyciskanie mechaniczne) i mielenie.
Proszek otrzymany z owadów powinien spełniać poniższe kryteria mikrobiologiczne:
- Ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych: ≤10^5 jtk/g
- Drożdże i pleśnie: ≤100 jtk/g
- Escherichia coli: ≤50 jtk/g
- Salmonella spp.: Nie wykryto w 25 g
- Listeria monocytogenes: Nie wykryto w 25 g
- Bacillus cereus (identyfikacja wstępna): ≤100 jtk/g
- Enterobacteriaceae (identyfiakcja wstępna): <100 jtk/g
- Gronkowce koagulazo-dodatnie: ≤100 jtk/g
Według Urzędu, odtłuszczony proszek z Acheta domesticus (świerszcza domowego) jest bezpieczny dla konsumenta. Na podstawie wyżej wspomnianej opinii, częściowo odtłuszczony proszek ze świerszcza domowego może być stosowany w wieloziarnistych chlebach i bułkach, krakersach i paluszkach chlebowych, batonach zbożowych, suchych premiksach do wypieków, herbatnikach, suchych nadziewanych i nienadziewanych produktach na bazie makaronu, sosach, przetworzonych produktach ziemniaczanych, daniach na bazie roślin strączkowych i warzyw, pizzy, produktach na bazie makronu, serwatce w proszku, analogach mięsa, zupach i koncentratach zup lub w zupach w proszku, przekąskach na bazie mąki kukurydzianej, napojach piwopodobnych, czekoladowych wyrobach cukierniczych, orzechach i nasionach oleistych, przekąskach innych niż chipsy oraz przetworach mięsnych przeznaczonych dla ogółu populacji.
Spożycie częściowo odtłuszczonego proszku może przyczynić się do powstania reakcji alergicznej u osób, które wykazują uczulenie na skorupiaki, mięczaki i roztocza kurzu domowego. Dlatego żywność, która zawiera częściowo odtłuszczony proszek ze świerszcza domowego powinna być odpowiednio znakowana.
Zgodnie z Rozporządzeniem wykonawczym nr 2023/5 wyłącznym przedsiębiorstwem upoważnionym do wprowadzania na rynek częściowo odtłuszczonego proszku ze świerszcza domowego jest Cricket One Co. Zgoda na wprowadzenie na rynek danego środka spożywczego obejmuję okres pięciu lat od 24 stycznia 2023 r.
Firma Cricket One Co. do wniosku o dopuszczenie wprowadzenia na rynek europejski świerszcza domowego dołączyła dodatkowy wniosek o ochronę zastrzeżonych badań naukowych oraz danych przedłożonych na poparcie wniosku. Ochrona obejmuje między innymi: opis procesu produkcji, wyniki analiz technicznych, badania dotyczące zanieczyszczeń, badania trwałości, analizy mikrobiologiczne oraz badania strawności białka.
Świerszcz domowy – mrożona, suszona i sproszkowana postać
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 2022/188 z dnia 10 lutego 2022 r. określa szczegółowe warunki stosowania nowej żywności. Ustawodawca określił maksymalne poziomy (g/100 g) wprowadzanej do obrotu nowej żywności jako składnik danych środków spożywczych. Nowa żywność w postaci mrożonej może być dodana do następujących produktów:
- Produkty białkowe inne niż analogi mięsa, przekąski na bazie mąki kukurydzianej, surowe wyroby mięsne, orzechy, nasiona oleiste i ciecierzyca- 40 g/100 g produktu
- Chleb i bułki, wyroby piekarnicze, batoniki zbożowe i nadziewane wyroby z makaronu, herbatniki, sosy, czekoladowe wyroby cukiernicze- 30 g/100 g produktu;
- Analogi mięsa- 80 g/100 g produktu;
- Napoje piwopodobne, mieszanki do produkcji napojów alkoholowych- 1 g/100 g produktu;
- Mrożone produkty na bazie sfermentowanego mleka- 15g/100 g produktu;
- Produkty na bazie makaronu- 3 g/100 g produktu;
- Zupy i koncentraty zup lub zupy w proszku- 20 g/100 g produktu;
Natomiast nowa żywność w postaci suszonej lub sproszkowanej może być dodana do następujących produktów:
- Produkty białkowe inne niż analogi mięsa, przekąski na bazie mąki kukurydzianej- 20g/100 g produktu;
- Chleb i bułki, sosy, czekoladowe wyroby cukiernicze- 10 g/100 g produktu;
- Wyroby piekarnicze, batoniki zbożowe i nadziewane wyroby z makaronu- 15 g/100 g produktu;
- Herbatniki- 8 g/100 g produktu;
- Produkty na bazie makaronu- 1 g/100 g produktu;
- Zupy i koncentraty zup lub zupy w proszku, przetworzone produkty z ziemniaków, dania na bazie roślin strączkowych i warzyw oraz produkty na bazie makaronu i pizzy, mrożone produkty na bazie sfermentowanego mleka- 5 g/100 g produktu;
- Orzechy, nasiona oleiste i ciecierzyca- 25 g/100 g produktu;
- Surowe wyroby mięsne– maks. 16 g/100 g produktu;
- Analogi mięsa- 50 g/100 g produktu;
IPIFF– Międzynarodowa Platforma Owadów dla Żywności i Paszy
IPIFF (International Platform of Insects for Food and Feed) jest unijną organizacją non-profit, która reprezentuje interesy sektora produkcji owadów wobec decydentów UE, europejskich interesariuszy i obywateli. Składa się z 77 członków i zajmuje się promowaniem wykorzystywania owadów jako najwyższego poziomu źródła składników odżywczych w paszach dla zwierząt.
AUTORZY:
Piotr Włodawiec – Radca prawny
Anna Pakulska – inżynier technologii żywności
W przypadku pytań, zapraszamy do kontaktu: food@prokurent.com
Przeczytaj również:
