Dodatki takie jak przyprawy i sól są od dawna dodawane do żywności. Wraz z rozwojem przetwórstwa spożywczego pojawiła się potrzeba większego wykorzystania oraz wprowadzenia nowych rodzajów dodatków do żywności. Produkcja wielu grup produktów żywnościowych, takich jak: niskokaloryczne przekąski, produkty gotowe do spożycia, nie byłaby możliwa bez stosowania dodatków do żywności.
Definicja
Według Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. dodatek do żywności oznacza każdą substancję, która w normalnych warunkach ani nie jest spożywana sama jako żywność, ani nie jest stosowana jako charakterystyczny składnik żywności, bez względu na swoją ewentualną wartość odżywczą, której celowe dodanie, ze względów technologicznych, do żywności w trakcie jej produkcji, przetwarzania, przygotowywania, obróbki, pakowania, przewozu lub przechowywania powoduje, lub można spodziewać się, że powoduje, iż substancja ta lub jej produkty stają się bezpośrednio lub pośrednio składnikiem żywności.
Cel stosowania
Użycie do produkcji żywności substancji dodatkowych ma na celu:
- Wydłużenie terminu przydatności do spożycia produktów spożywczych przez ograniczenie i zapobieganie powstawaniu niekorzystnym zmianom, które zachodzą pod wpływem: działania mikroorganizmów, utleniania składników żywności oraz reakcjom z udziałem i bez udziału enzymów;
- Ochronę składników odżywczych;
- Zwiększenie atrakcyjności i dyspozycyjności produktów dla konsumenta;
- Zwiększenie efektywności produkcji;
- Zapobieganie zmianom jakościowym produktów, takim jak zmiany smaku, zapachu i tekstury;
Wykaz, specyfikacje i kryteria czystości substancji dodatkowych
Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia przewiduje, aby Minister właściwy do spraw zdrowia określał:
- Wykaz substancji dodatkowych, które mogą być stosowane przy produkcji żywności, z zachowaniem pełnionej funkcji technologicznej. Wykaz powinien zawierać szczegółowe warunki stosowania danej substancji, rodzaj żywności, do której może być dodana oraz jej dopuszczalne maksymalne poziomy;
- Specyfikacje i kryteria czystości substancji dodatkowych;
Do obrotu mogą być wprowadzone tylko dodatki, które uwzględniono w wykazie wspólnotowym. Dodatek zostaje umieszczony w wykazie tylko wtedy, gdy na proponowanym poziomie stosowania, nie stanowi w oparciu o dostępne dowody naukowe, zagrożenia dla zdrowia konsumenta. Dodatkowo musi istnieć uzasadniony wymóg technologiczny, który nie może zostać spełniony w sposób inny, możliwy do zaakceptowania ze względów ekonomicznych i technologicznych, oraz jego stosowania nie przyczynia się do wprowadzania konsumenta w błąd. Unijny wykaz dodatków do żywności dopuszczonych do stosowania w żywności oraz warunki ich stosowania znajduję się w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. określa wykaz substancji dodatkowych. Wykaz obejmuje cztery grupy dodatków: substancje słodzące, barwniki, substancje dodatkowe inne niż substancje słodzące i barwniki, substancje dodatkowe stosowane w produkcji żywności dla niemowląt i małych dzieci. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 231/2012 z dnia 9 marca 2012 r. ustanawia specyfikacje dla dodatków do żywności.
Substancje nie będące dodatkami do żywności
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. za dodatki do żywności nie uważa między innymi:
- Monosacharydów, disacharydów lub oligosacharydów;
- Środków spożywczych, zarówno suszonych, jak i w formie skoncentrowanej, w tym środków aromatyzujących dodanych w trakcie produkcji wieloskładnikowych środków spożywczych, ze względu na ich właściwości aromatyczne, smakowe lub odżywcze wraz z wtórnym efektem barwiącym;
- Substancji stosowanych w materiałach pokrywających lub powlekających;
- Produktów zawierających pektynę i pochodzących z wysuszonych wytłoków z jabłek;
- Inuliny;
- Osocza krwi;
Poziomy stosowania dodatków do żywności
Poziom stosowania ustalany jest na najniższym poziomie, który zapewni osiągnięcie zamierzonego efektu. Poziomy uwzględnią dopuszczalne dzienne pobranie lub równoważną ilość szacunkową. W szczególnych przypadkach nie wyznacza się maksymalnego poziomu liczbowego (quantum satis). Oznacza to, iż daną substancję stosuje się w dawce najniższej, niezbędnej do osiągnięcia zamierzonego efektu technologicznego, zgodnie z dobrą praktyką produkcyjną. W przypadku żywności w formie skoncentrowanej, która przed spożyciem wymaga przywrócenia do stanu pierwotnego, maksymalne poziomy stosowania odnoszą się do żywności przywróconej do stanu pierwotnego.
Etykietowanie
Jeśli substancja dodawana jest do żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży konsumentowi końcowemu, na opakowaniach należy umieścić następujące informacje:
- Nazwę lub numer E określony dla każdego dodatku do żywności lub opis handlowy obejmujący nazwę lub numer E dodatku do żywności;
- Określenie „do żywności” albo określenie „ograniczone stosowanie w żywności” albo bardziej szczegółowy opis zamierzonego zastosowania w środkach spożywczych;
- Wskazanie maksymalnej ilości każdego składnika lub grupy składników podlegających w żywności ograniczeniu ilościowemu. Ograniczenie ilościowe jest wyrażane liczbowo lub zgodnie z zasadą quantum satis;
Oprócz powyższych informacji producent jest zobowiązany podać na etykiecie informację, których podanie jest wymagane zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r.
Panel ds. dodatków do żywności i środków aromatyzujących (FAF)
W 2008 r. EFSA powołał panel ds. dodatków do żywności i źródeł składników odżywczych dodawanych do żywności (ANS). Panel FAF kontynuuje działalność w większości obszarów, którymi wcześniej zajmował się Panel ANS. FAF ocenia bezpieczeństwo substancji chemicznych dodawanych do żywności i narażenie konsumentów na takie substancje. Członkowie panelu dokonują przeglądu wszystkich dostępnych, istotnych danych naukowych, w tym informacji na temat właściwości chemicznych i biologicznych, potencjalnej toksyczności i szacunków narażenia ludzi w diecie. EFSA ma dwa główne zadania związane z dodatkami do żywności:
- Ocena bezpieczeństwa nowych dodatków do żywności lub nowych zastosowań istniejących już dodatków;
- Ponowna ocena wszystkich dodatków do żywności dopuszczonych do stosowania w UE przed dniem 20 stycznia 2009 r;
AUTORZY:
- Piotr Włodawiec – partner, radca prawny
- Anna Pakulska – inżynier technologii żywności
W przypadku pytań, zapraszamy do kontaktu: food@prokurent.com
Warto wiedzieć:
Znakowanie produktów roślinnych w świetle prawa
